Dickens aan de Amstel of Pickwick
verpotgieterd
Agnes M. Zwaneveld
Globale relatie tot de brontekst
In The Dutch Dickensian van 1987 werd in
twee artikelen, van Kees van Steijnen en
Bernt Luger, aandacht besteed aan de ver
diensten van Potgieter als eerste ver
spreider van het werk van Dickens in
Nederland. Hij verrichtte dit pionierswerk
in 1837 in zijn pas opgerichte tijdschrift
met de programmatische titel De Gids. In
het onderstaande wil ik nagaan hoe
Potgieter als - vertaler en G/'dsredacteur-
Dickens aan het Nederlands publiek ge
presenteerd heeft.
In eerste instantie verliep de intro
ductie anoniem en zonder bronvermelding,
met de publicatie in maart 1837 van De
aardmannetjes en de koster. Een Sprookje,
een kerstverhaal uit de januari-aflevering
van de Pickwick Papers.1) Een zeer snelle
vertaling dus, Potgieter moet enthousiast
geweest zijn. Een maand later verschijnt
dan ook al een tweede tekst van Dickens in
De Gids, ditmaal beter gedocumenteerd. Het
was de eerste aflevering van Reis
ontmoetingen der Pickwickisten, met de
ondertitel Uit de nagelaten Papieren van
de Pickwick-Club. Auteur Boz en tekenaar
Seymour worden in een voetnoot geprezen,
en dat is voorzover bekend de eerste
openbare vermelding van de schrijver in
Nederland.2) Informatie over de aard en de
bijzondere verschijningsvorm van diens werk
ontbreekt echter, terwijl de publicatie in De
Gids toch een wat andere indruk geeft dan
die van het origineel, de indruk namelijk
van een ordelijk opgebouwd, luchthartig
verhaal, met een wat vreemde opening.
Maar al was de informatie summier,
Potgieter trad hier toch inderdaad op als
een gids die de lezers wegwijs wilde
maken in de buitenlandse literatuur. Dat
was één doelstelling van zijn tijdschrift,
maar niet de voornaamste. Hoofddoel was
de vaderlandse letterkunde op een hoger
peil te brengen door beargumenteerde
kritiek en het goede voorbeeld. Potgieter's
vertaalwerk kan daarom mede bekeken
worden als een poging om een model van
goede vertaalkunst te produceren, volgens
de normen van De Gids.
Voor de publicatie in zijn tijdschrift
heeft Potgieter uit de Nagelaten Papieren
van de Pickwick-Club één episode gelicht,
één Reisontmoeting, en daarvan een mooi
afgerond doorlopend verhaal gemaakt. Dit
verhaal berust vooral op hoofdstuk 2 van
de Pickwick Papers, alleen het slot is ont
leend aan hoofdstuk 3, dat grotendeels
bestaat uit een ingevoegde vertelling van
de Strolier 'dismal Jemmy'. Diens droeve
relaas van de stervende clown is met de
verteller uit de Reisontmoeting weggelaten,
niet alleen om de ruimte die zij zouden
-73 -
