Van wetenschap naar gezelligheid; van ge
nootschap tot club
De besluitenlijst waarmee Potgieters
Pickwicktekst begint lijkt door de numme
ring nog formeler dan de notulen uit het
origineel, maar de stijl ervan is veel
minder pompeus: de Pickwick Club lijkt
zichzelf veel minder ernstig te nemen. In
de Engelse tekst bijvoorbeeld "besluit" het
gezelschap dat het met grote voldoening
Pickwicks lezing heeft aangehoord; in de
Nederlandse versie is dat aanhoren een
omstandigheid die leidt tot het
beleefdheids-"besluit" dat de voorlezer
bedankt wordt.
Het tweede besluit is in Potgieters
versie sterk bekort en minder ambtelijk
van formulering gemaakt. De abstracte
constructie "the production of which they
have just adverted" is vervangen door het
direct noemende "juister begrip over
vijvers". In de vertaling kan de wetenschap
haar voordeel doen met iets concreets,
waarbij door de onnozelheid van het
onderwerp tevens het dilettantisch karakter
van de wetenschappelijke pretenties
benadrukt wordt. De oratorische elaboratie
over de verdiensten van de geleerde spreker
die in de oorspronkelijke tekst op de
constatering volgt, blijft onvertaald.
Pickwick als onderzoeker is hier geheel uit
de tekst verdwenen, evenals de gedachte
dat de wetenschap ermee gediend zou zijn,
wanneer hij zijn veld van onderzoek door
reizen zou uitbreiden.
Deze degradatie van Pickwick wordt
in de vertaling consequent voortgezet. Zo
zijn in besluit VI, waarin de aanstaande
reizigers verzocht wordt van tijd tot tijd
verslag uit te brengen van hun be
levenissen en de waargenomen zeden en
gewoonten, de woorden 'investigations' en
'tales en papers' onvertaald gebleven.
Doordat in de Nederlandse tekst ook
de jolig-satirische beschouwingen van de
Secretaris van de Club achterwege gelaten
zijn, wordt in de vertaling ook niet
gewaagd van Pickwicks 'gigantic brain',
noch van de beroering die zijn 'Theory of
Tittlebats', verderop 'Tittlebatian Theory'
genoemd, in de wetenschappelijke wereld
heeft teweeggebracht. Ook de voorgenomen
'discoveries' komen in 1 niet ter sprake,
en al evenmin in 2, in de eigenlijke
vertelling dus, waar bij de vermelding van
Pickwicks aantekenboekje de toelichting
'ready for the reception of any discoveries
worthy of being noted down' onvertaald is
gebleven (P 73: 16/7). Desondanks zijn
Pickwicks aantekeningen over Rochester
gehandhaafd, maar de stijl ervan is
aangepast aan de minder geleerde status
van de waarnemer.
Door weglating van zinsneden of zelfs
hele passages is dus in de vertaling de ge
dachte aan wetenschappelijke inspanningen
flink verminderd. De Pickwick Club krijgt
daardoor meer een gezellig karakter en
dienovereenkomstig zijn ook de formele
aspecten van het genootschap wat
afgezwakt. Dat is al te zien aan de toon
van de besluitenlijst, maar door de
atrofiëring van het eerste hoofdstuk is ook
de hele persiflage op de bijeenkomst van
een geleerd genootschap vervallen. Ook
verderop in de tekst wordt de gedachte
aan het geleerd karakter van de Pickwick
Club onderdrukt. In 5 bijv. wordt 'one
-80 -
