25-27).
Deze verheven mededeling wordt
kortweg weergegeven met 'toen zij [nl. de
menigte] hoorde, dat de Pickwickisten
verklikkers waren, was zij gereed partij te
kiezen' (157: 34/5).
Een plechtige en ironische formulering
als 'were the intelligible sentences which
issued from his (nl. Jingles) lips' (P 90: 1/2)
wordt nuchter weergegeven met 'klonk het
van zijne lippen' (273: 13/4).
Wel zeer kort en krachtig is 'Helaas,
ja!' (273: 43) als vertaling voor 'He looked
again, and was under the painful necessity
of admitting the veracity of his optics' (P
90: 26/7).
Zoals hierboven al opgemerkt, wordt
ook Pickwick zelf gecorrigeerd als hij zich
naar de smaak van de vertaler te geleerd
uitdrukt. In zijn aantekeningen over
Rochester bijvoorbeeld bericht hij dat 'The
consumption of tobacco in these towns
must be very great: and the smell which
pervades the streets must be exceedingly
delicious to those who are extremely fond
of smoking' (P 83/4). Dit wordt weerge
geven met: 'Er moet in die steden
ontzettend veel tabak gebruikt worden;
want alle straten rieken er naar' (267:
35/6), mooi kort, maar met een wijziging
in de retoriek en een verlies aan ironie.
Conclusie: een-Ietsje te?-serieuze vertaling
Potgieter vertoont in zijn oorspronke
lijke werk een zeer retorische stijl. In
zoverre was hij de aangewezen man om
Dickens' proza te vertalen, maar hij nam
het schrijven te ernstig en kon niet vol
doende meegaan in het satirisch spel dat
Dickens speelde met plechtstatige vormen
van taalgebruik. Door diezelfde ernst was
hij ook bang dat de lezer iets van het
verhaal zou ontgaan en bedierf hij soms
het verrassingseffect van een pregnante
formulering door expliciet te maken wat
Dickens impliciet gelaten had. Zo wordt
bijv. 'The stranger filled, and emptied' (P
84: 9/10 v.o.) aangevuld tot: 'De
vreemdeling vulde en leêgde het zijne in
hetzelfde oogenblik' (268: 29).
Potgieter bewandelde de retorische
middenweg en deed daarmee afbreuk aan
het uitbundige hilarisch karakter van de
Pickwick Papers. Toch is het werk
daardoor niet onherkenbaar vervormd. Ook
de Reisontmoetingen vormen hoogst
amusante lectuur en zij zullen de lezer
zeker nieuwsgierig gemaakt hebben naar
het verdere werk van die nieuwe schrijver
Boz. In zoverre lijkt de tekst me, naar de
eisen van zijn tijd, een redelijk goede
vertaling. Het enige slechte eraan vind ik
sommige dialoogfragmentjes, waarin de
vertaler haspelt met de werkwoordstijden,
en het Engels "did" letterlijk overneemt!5)
Vanuit onze tijd gezien lijkt het
natuurlijk onverantwoord om zoveel aan
andermans tekst te veranderen als
Potgieter hier gedaan heeft, maar in zijn
tijd gold het literaire kunstwerk nog niet
zozeer als een onaantastbare eenheid en
het onvervreemdbaar geestelijk eigendom
van zijn auteur als tegenwoordig. Ook
vertaalde Potgieter geen gecanoniseerd
klassiek meesterwerk, maar een hoogst
actueel werk, dat nog niet voltooid was en
in de loop van zijn verschijnen geleidelijk
-83 -
