Als Pickwick in de Elzas
Naar Straatsburg
F.C. Gerretson
In de dagen dat Annette Goedemans de
documenten van het. Foreign Office had
nagepluisd, vingen wij de mededeling op
dat zij de schaduw van een boeiende fi
guur had ontmoet: Jacob Derk Burchard
Anne baron van Heeckeren. Het was een
afstammeling van Maurits van Nassau,
en vriend van Koning Willem II, die
Nederlands gezant in St. Petersburg werd
in de jaren 1830 en toen schandaal ver
oorzaakte in de Europese wereld omdat
hij nauw betrokken was bij het drama
van het duel, waarin zijn aangenomen
zoon niemand minder dan Alexander
Poesjkin dodelijk verwondde. En over de
ze Van Heeckeren, wiens ongewone ge
schiedenis voor Nederland een gesloten
boek is gebleven, schreef de Engelse ge
zant in Den Haag, Sir Henry Cromwell
Disbrow, aan zijn chef, Lord Aberdeen,
dat er niet veel goeds over de vertrouwe
ling van Koning Willem II te vertellen
viel. Van Heeckeren was wel verstandig
en bekwaam, maar listig en bemoeiziek,
onbetrouwbaar en niet in staat tot grote
toewijding. Overigens heette hij in
Nederland zeer impopulair, volkomen te
recht volgens Sir Henry, afstammeling
van Cromwell n.b., nademaal Van
Heeckeren Rooms geworden was en...
zelfs Jezuiet.
Een nazaat van Willem de Zwijger, vriend
en vertrouweling van Koning Willem II,
niet alleen Rooms geworden maar ook
Jezuiet, zo maar niet in de stille besloten
heid van een teruggetrokken leven, maar
op het fel belichte podium van het hofle
ven bij de Tsaar aller Russen, - waar hij
bovendien een tot zoon geadopteerde ba
ron amoureuze verwikkelingen laat oplo
pen, welke de roem der Russische dicht
kunst Poesjkin een duelkogel en het leven
hebben gekost: wat een roman!
Daarover viel echter in Nederland geen li
teratuur te ontdekken. Daarover moest
nu onverwachts licht worden ontstoken,
dankzij verbleekte papieren van een Brits
archief.
Als roman leek het te mooi om waar te
zijn.
Wat trouwens al dadelijk vermoedens van
Cromwelliaans fanatisme ten opzichte
van een politieke tegenstander deed rij
zen, is de omstandigheid dat baron Van
Heeckeren nadien Nederlands ambassa
deur bij het Keizerlijk hof te Wenen werd.
Dat een Jezuiet tot kardinaal wordt be
noemd, is al zeldzaam; als ambassadeur
in dienst van enig wereldlijk rijk valt er
in de gehele negentiende eeuw nergens
één aan te wijzen.
Maar het "Rooms" worden van een telg
uit het geslacht van Willem van Oranje
was op zichzelf toch ook al iets, dat aan
zette tot nieuwsgierigheid. En deze werd
niet weinig geprikkeld door de verdacht
dichte nevel van vergetelheid over de ver
dere lotgevallen van baron Van
Heeckeren sinds hij omstreeks 1840, na
zijn ontslag als gezant te St. Petersburg
"naar zijn landgoed in de Elzas" afreisde.
Wij moesten toevallig naar Straatsburg,
dus door de Elzas. Zou dat niet tegelijk
een ontdekkingsreis kunnen worden? Zou
althans het mysterieuze landgoed niet
zijn op te sporen?
Vooraf schreven wij aan een der
Nederlandse afgevaardigden in de Raad
van Europa, die niet alleen in de Staten
Generaal, maar ook in de ambtelijke ar
chiefwereld van Den Haag goed thuis is,
en vroegen of hij ons enigermate kon hel
pen.
Jawel, baron Van Heeckeren was bekend,
zijn afstamming, zijn familie, zijn functies
in St. Petersburg en Wenen, zijn gerucht-
11
