gen ver overtroffen worden door die van
Het leeskabinet mag de conclusie verbon
den worden dat Het leeskabinet een tijd
schrift was dat in brede kring waardering
vond. Omdat Het leeskabinet ook bij lees
bibliotheekhouders en bij leesgezelschap
pen gewild was moet het werkelijke aan
tal lezers vele tientallen malen groter ge
weest zijn dan de oplage-cijfers doen ver
moeden. Uitgaande van een zeer voorzich
tige schatting kunnen we concluderen dat
Het leeskabinet in het eerste jaar van zijn
bestaan gelezen kon worden door ruim
22.000 nederlanders.53 Als andere bron
nen melden dat Het leeskabinet veel gele-
De eerste illustraties bij de 'Lotgevallen van Nicolaas
Nickleby", in het leeskabinet, 1838 III. Steendruk door
S. de Visser. Foto: U. B. Amsterdam
zen werd, mogen we aannemen dat het
verschil tussen het aantal mogelijke le
zers en het aantal feitelijke lezers niet
groot zal zijn. Op 1 maart 1847 zegt
Hendrik Frijlink in een brief aan de ne-
derlandse boekhandelaren dat hij "vol
gens een zeer matige berekening" het
aantal lezers van Het leeskabinet schat op
40.000. Ik weet niet wat de oplagecijfers
in 1847 zijn, maar ik denk dat dit getal
niet of nauwelijks overdreven is.64 Zo
wordt duidelijk hoe de naam van een
schrijver door een tijdschrift met een op
lage van ten hoogste 1541 exemplaren in
korte tijd gevestigd kan worden.
Conclusie
Potgieter leverde, zoals Agnes Zwaneveld
heeft laten zien, de eerste nederlandse
vertalingen van werk van Dickens, maar
hij was niet de wegbereider van Dickens
in Nederland." De amsterdamse uitgever
Hendrik Frijlink heeft Charles Dickens in
Nederland bekend gemaakt. Snel na de
publikatie van de eerste aflevering van
'De avonturen van Nicolaas Nickleby' in
Het leeskabinet van augustus 1838 is de
naam van Dickens in Nederland geves
tigd.
Op basis van onderzoek van de literaire
tijdschriften uit de periode 1835-1839
moet de constatering dat Dickens' popula
riteit in Nederland langzaam op gang
kwam, worden tegengesproken. Bij de
verspreiding van het werk van Dickens in
Nederland hebben Hendrik Frijlink en
zijn tijdschrift Het leeskabinet een crucia
le rol gespeeld. Dickens werd in
Nederland bekend door de publikatie van
af augustus 1838 van 'De lotgevallen van
Nicolaas Nickleby' in Het leeskabinet.
Ook in vergelijking met andere landen is
de populariteit van Dickens niet 'laat' op
gang gekomen. In Frankrijk duurt het bij
het publiek tot na 1847 voordat Dickens
enige populariteit verwerft; de kritici krij-
43