Inventariseren we de mogelijke oorzaken die tot zo'n chaos konden leiden dan valt als eerste
de infrastructuur van de oude steden op. De smalle en bochtige straten maakten het
relschoppers erg gemakkelijk een zo genaamde "hit and run" strategie toe te passen waar
politie en leger geen antwoord op hadden. (Het aanleggen van brede boulevards door dictators
heeft niet alleen een propagandistisch, maar ook een praktisch doel).
Dan was er het godsdienstige radicalisme dat zich uitte in een fel anti-rooms-katholicisme in
Engeland. De achttiende eeuw wordt gezien als de eeuw van de Verlichting, een duidelijke
overwinning van de redelijkheid. Dat klopt ook voor de elitaire bovenlaag van voornamelijk
gegoede burgers. Tegelijkertijd zien we bij de lagere klassen het godsdienstige
fundamentalisme opkomen. Een voorbeeld daarvan zijn de "No Popery" rellen in Londen. In
Wenen leidde dat zelfde verschijnsel er toe dat in een ruzie tussen de keizer, die een verlicht
despoot was, en de paus, de bevolking van Wenen de kant van de paus kiest.
Verder zijn er de machinaties van de oppositionele politieke groeperingen. De midden-klasse
was volop bezig met intriges tegen de regering en gebruikte daarbij de lagen onder hen als
voetvolk voor het vuile werk. Toen het echter uit de hand begon te lopen stopten de
hervormers hiermee, maar toen was het al te laat.
Binnen de kortste keren werden de gematigde hervormers, het hof en het parlement het eens
en werd er bovendien nog vrede gesloten met de Amerikanen in 1783. Pas in de volgende
eeuw zou het politiek radicalisme weer zijn kop op steken.
De rellen beperkten zich in deze periode niet tot Engeland alleen. Het was een algemeen
verschijnsel in Europa. Zo ook in Amsterdam en Utrecht in de jaren 1783 en 1787. In Genève
tussen 1781 en 1872, Brussel in 1789 en Stockholm van in 1772 al aan de beurt geweest en
Madrid zelfs al in 1766. Zo gezien valt er iets voor te zeggen dat de Franse revolutie, die in
1789 in Parijs uitbarstte, als een uit de hand gelopen rel gezien moet worden.
CONCLUSIE
Als conclusie kunnen we vaststellen dat de rellen en haar politieke gevolgen het einde van de
oude politieke orde betekenden. De samenleving was in de loop van de achttiende eeuw te
complex geworden om bestuurd te worden door een kleine groep "ons kent ons" aristocraten.
Er waren eenvoudig te veel administratieve en bestuurlijke problemen die om een oplossing
vroegen. Hiervoor waren moderne bestuurstechnieken nodig en een veel groter
bestuursapparaat. Dat vroeg om nieuwe managers die te vinden waren in de middle en upper-
middle class van zakenlui. De kwaliteit van bestuurders kreeg meer waarde dan de afstamming
die lang de politieke invloed van iemand had bepaald. Tradities werden stap voor stap
afgebroken.
Bij het lezen van Barnaby Rudge valt op hoe goed Dickens zich in deze periode heeft verdiept
en er in slaagt om de diverse personages, omstandigheden en gebeurtenissen in de tijd te
plaatsen.
- 21 -
