Beste Dickensians
Staat Dickens door de eeuwwisseling plotseling veel verder van ons af, nu hij niet meer uit de
vorige eeuw is?
Hierop wordt verschillend geantwoord in onze kringen. Ik ben geneigd deze vraag als
rhetorisch te beschouwen, sterker nog, je zou kunnen zeggen dat de huidige tijd in diverse
opzichten juist veel lijkt op die van Dickens.
Om dit te ondersteunen, een citaat uit ons "book of study" voor dit jaar, "Dombey and
Son": "The earth was made for Dombey and Son to trade in, and the sun and the moon
were made to give them light. Rivers and seas were formed to float their ships; rainbows
gave them promise of fair weather; winds blew for or against their enterprises; stars
and planets circled in their orbits, to preserve inviolate a system of which they were the
centre."
Dit citaat laat zien dat er toen, evenals nu, duidelijk sprake was van "globalisering". Wij
hebben nu in Nederland een hoogleraar in de globalisering, namelijk niemand minder dan onze
vorige premier, de heer Lubbers, maar toen bracht Dickens dit verschijnsel onder de aandacht.
Hij deed dat al in een vroeg stadium, want ook al was er vóór 1846 (het jaar waarin hij aan
Dombey and Son begon) een sterke expansie geweest van het internationale economische
verkeer, dat was nog maar gering bij wat er na 1850 zou volgen.
Een tweede gelijkenis tussen toen en nu betref! de communicatie per kabel. Ik doel hier niet op
de rondschrijvens die wij van onze secretaris ontvangen, maar op de stormachtige groei van
het internet van nu, dat te vergelijken is met de snelle opkomst van de telegraafkabels toen. De
eerste onderzeese telegraafkabel werd gelegd in 1851 tussen Dover en Calais, en de eerste
transatlantische kabel in 1865 (na een mislukte poging in 1857). In 1871 kon voor het eerst de
uitslag van de Derby race getelegrafeerd worden van Londen naar Calcutta binnen 5 minuten.
Zoals we ook vandaag zien, worden nieuwe uitvindingen op het gebied van communicatie
vaak niet gebruikt voor verheven zaken (zoals bijvoorbeeld het uitbannen van oorlog door
meer onderling begrip tussen mensen te kweken) maar voor triviale zaken zoals races of
goedkopere CD's. Dit overigens terzijde, mijn stelling is dat effecten van deze vernieuwingen
toen niet minder groot waren dan nu, en eerder groter.
Heel interessant allemaal, maar wat ons als romanlezers boeit zijn vragen zoals:
- Dragen ingrijpende nieuwe wereldwijde ontwikkelingen bij aan het geluk van de mens?
- Wat betekent dit voor de verhoudingen tussen mannen en vrouwen?
- Enz.
Op dat punt worden wij wel heel goed bediend door Dickens, want de vele veranderingen in
zijn dynamische tijdsperiode zijn allemaal terug te vinden in zijn werk. En zijn boodschap is
ook helder: Dombey's globaliserende firma gaat failliet en Florence en Walter krijgen elkaar op
het eind.
Hoe is dat in het heden? In welke hedendaagse romans spelen ontwikkelingen als
globalisering, internet, en andere trends - druk, druk, druk - een rol? En wat is nu het effect?
-4-
