'Ik zal je eens wat zeggenzei Bounderby met zijn handen in zijn zakken. 'Ja die wet is erStephen een en al
belangstelling, bleef rustig staan, knikte alleen maar.
'Maar het is geen wet voor mensen zoals jij. Het kost geld, hopen geld'Hoeveel denkt U?vroeg Stephen
rustig. 'Om te kunnen scheiden en hertrouwen moet je een verzoek indienen bij het college van
rechtsgeleerden en een bij het Hogerhuis en dan moet je een papier zie te krijgen waardoor je vergunning
krijgt te hertrouwen. Dat alles zal je, als het een zeer eenvoudig geval is, ik denk zo ongeveer duizend tot
vijftienhonderd pond kosten. Misschien ook tweemaal zoveel.
Ik vind dit citaat niet zo gelukkig gekozen. Een arbeider die zich gedraagt als een engel en daartegenover een vrouw die
zich zelf in de goot drinkt! Natuurlijk het kwam voor, maar als je dan toch een beeld op wilt roepen om de werkelijkheid
te verduidelijken is het dan niet beter om aan te sluiten bij het oervaderlandse lied "ach
titjk hV vader lief toe drink niet meer"? Eén van de oorzaken van het overmatige alcoholverbruik
onder de arbeiders was juist dat zij in die tijd vaak hun loon kregen uitbetaald in de
buurtkroeg. Dit 'de kat op het spek binden' bracht arbeiders, die thuis alleen maar ellende
,'i meemaakten, er maar al te vaak toe in de drank even hun misère te vergeten. Vrouwen
Ir jSjR V waren daardoor veel vaker het slachtoffer van het drankgebruik onder de mannen dan dat
s-i EW l V ze ze'f over de schreef gingen. Dickens maakt juist gebruik van dit feit door hier aan te
geven hoe hoog de nood wel gestegen moest zijn dat zelf een vrouw zich tot
J Dronken arbeiders waren immers geen ongebruikelijke verschijning in die tijd en dat
J beeld zou niet voldoende zijn geweest om het gevoel van medeleven voor de benarde
situatie van Stephen bij de lezer op te roepen. Op deze manier kunnen we de stof niet aan
je&ajBlfc Nt- de gemiddelde leerling aanbieden. Zo praten we volledig over de hoofden van de
-leerlingen heen, nog afgezien van de beschikbare tijd. Bovendien is de vraag of we dan
niet meer met literatuurgeschiedenis bezig bent dan met het behandelen van de industriële revolutie.
Het laatste stuk leertekst in dit hoofdstuk gaat over de groei van de bevolking. Hierin wordt uitgelegd wat de oorzaken
waren van dit verschijnsel en komt de theorie van Thomas Malthus aan de orde met zijn voorspellingen van
hongersnoden, epidemieën en oorlogen als de groei niet werd beperkt. Vreemd genoeg staat hier een citaat uit het einde
van Hard Times, dat iets laat zien van het Victoriaanse gezinsideaal. Eerder in het hoofdstuk wordt al aandacht besteed
aan dit ideaal en het zou daar dus veel beter op zijn plaats zijn geweest. Niettemin is het een prachtig fragment om in de
klas te gebruiken
Bron 10 Gezinsideaal.
Man en vrouw, gelukkig getrouwd, hij werkend en zij zorgend
voor de opvoeding van de kinderen. Het was een ideaal dat Sissy
wel bereikte en Louise niet.
En gag ge gich als vrouw, als moeder, liefderijk gorgen voor haar
kinderen, steeds ervoor wakend dat niet alleen hun lichaam, maar ook
hun geest een kindertijd, had, wetende dat het laatste nog schoner is en
een begit waarvan de bijeengegaarde snippers een wijs mens gegen en
geluk brengen? Zag Louise dit?
Het zou nooit gebeuren.
Maar de kinderen van Sissy waren gelukkig net als hun moeder,
van Louise houden, zoals alle kinderen, en zij, bekwaam in
kinderonderricht, minachtte geen enkel kinderspel of
kinderfantasie.
Niet alleen wordt de gelukkige familie beschreven, maar tegelijkertijd
wordt ook het afschrikwekkende beeld van de ongehuwde vrouw die
kinderloos zal blijven daar tegenover gezet. Een mooi voorbeeld dat, in
een klas vol pubers, na enige uitdaging van de kant van de leraar zeker
reacties uitlokt.
Dordrecht, 15 mei 2001.
23
