microfoons en luidsprekers gedurende enkele uren te boeien is een prestatie zonder weerga en vroegen dan ook
het uiterste van Dickens zowel lichamelijk als geestelijk. Daarnaast waren de tournees ook vermoeiend door de
vele reizen die ze met zich meebrachten. Meestal lagen de diverse steden zover uit elkaar dat er lange treinreizen
voor nodig waren en dat waren reizen die voor Dickens na zijn treinongeluk in Staplehurst inl 865 ook nog de
nodige psychische spanningen teweeg brachten.
De schrijver vraagt zich daarom ook af waarom Dickens zich letterlijk dood heeft gewerkt met deze optredens
als hij zo welgesteld was. Voor het geld hoefde hij het niet te doen ook al waren zijn onkosten door de drie
huishoudens die hij erop hield aanzienlijk. Hij leefde gescheiden van zijn vrouw, die van hem een toelage kreeg.
Daarnaast onderhield hij ook zijn maïtresse Ellen Ternan en had hij ook nog zijn eigen huishouden in Gad's Hill
Place. Zijn verklaring is dat Dickens zijn leven lang ernaar heeft verlangd acteur te zijn en met zijn lezingen wist
hij dit zo dicht mogelijk te benaderen. Hiermee kreeg hij de waardering uit de hoek die hij zelf het meest
waardeerde: de wereld van het theater.
De lezingen die hij voordroeg waren aangepaste versies van wat hij eerder had gepubliceerd. Hierdoor wonnen
zijn optredens aan vaart en bereikte hij een groot dramatisch effect. Op zijn repertoire stonden in het begin: The
Cricket on the Hearth, The Carol en The Chimes. Al snel kwamen hier: The Story of Little Dombey, The Poor
Traveller Boots, at the Holy Inn en Mrs. Gamp bij. Hierna werden: The Trial from Pickwick en Mr. Bob
Saywer's aan het repertoire toegevoegd. Zijn meest dramatische lezing was echter :The Murder, de moord op
Nancy door Bill Sikes in Oliver Twist. Dickens zelf beschouwde het als zijn meesterwerk en stopte er al zijn
acteertalent in en dit resulteerde in een lichamelijke en geestelijke uitputtingsslag zonder weerga. De voordracht
bestond uit drie delen: Deel waarin Fagin, Noah Caypole aanzet om Nancy te bespioneren, de scène op de
London Bridge waar Nancy met Mr. Brownlow en Rose Maylie spreekt en als laatste het deel waarin Fagin
Claypole wakker maakt om hem het verhaal aan Slikes te vertellen en de uiteindelijke moord op Nancy. De zaal
hoorde het stuk ademloos aan en was aan het eind helemaal van haar stuk gebracht. Niet minder gold dit voor
Dickens. Tijdens zijn laatste twaalf lezingen nam dokter Beard, voor en na de lezing de polsslag van Dickens op
zodat we weten aan wat voor slijtageslag Dickens zichzelf onderwierp. Voor de aanvang van de eerste lezing
was zijn pols 72 en na afloop 95. Bij de volgende lezingen was zijn pols voor de aanvang nooit meer onder de 82
en steeg zijn polsslag aan het einde tot boven de 120. Tijdens de pauze lag hij dan 15 minuten meer dood dan
levend op een sofa zonder dat hij een woord uit kon brengen. De laatste lezing vond plaats op Dinsdag 15 maart
1870. Vanaf de eerste lezing op 29 april 1858 had Dickens 444 lezingen gehouden. De tijd die hem daarna nog
restte besteedde hij aan het schrijven van Edwin Drood. Op Woensdag 8 juni kreeg hij een hartaanval waaraan
hij Donderdag 9 juni rond zes uur 's avonds overleed.
Na lezing bleef bij mij de volgende indruk achter:
Dickens heeft volop van de lezingen genoten, zoveel zelfs dat het hem de ontberingen van het vele reizen en
zijn verslechterende gezondheid waard was. Zeker in het begin lag bij hem de nadruk op de financiële kant. Het
feit dat hij ermee doorging toen hij zijn schaapjes allang op het droge had en zijn lichaam gaandeweg verder
aftakelde en hij zeer veel pijn moet hebben geleden, geeft voeding aan de gedachte dat hij later een hoger doel
dan alleen geldelijk gewin, nastreefde. Nu zouden we hem ongetwijfeld een workaholic hebben genoemd, maar
misschien waren de lezingen ook wel een vlucht vooruit. Hij was over het hoogtepunt van zijn literaire productie
heen en de lezingen boden hem de gelegenheid op een terrein waar hij zelf zo graag in had willen uitblinken, nl.
het toneel, alsnog grote successen te boeken. Tevens kon hij er de gevoelens van een naderende ouderdom,
huiselijk ongeluk en openlijke roddels over zijn nieuwe relatie mee ontlopen. Misschien dat hij uiteindelijk wel
op de vlucht was voor zichzelf en dat hij daarom tegen de adviezen van zoon Charley, zijn vriend/biograaf
Forster en zijn artsen tot het laatste toe met zijn lezingen is doorgegaan.
Guus de Landtsheer
