Herfst 2004 no. 50
Barbary, die deze tekst vele malen
eerder in haar leven moet hebben
gehoord, juist op dat moment zo door
dit woord getroffen dat de dood er op
volgt?
Laten we nog enkele andere boeken
van Dickens bekijken. Komen daar
figuren in voor die een strenge
protestantse geloofsopvatting
combineren met een succesvolle
zakelijke onderneming? Dombey senior
is het hoofd van een groot
koopmanshuis en bovendien kil en
stenig. Maar we horen niets over zijn
godsdienstige opvattingen. Dat hij in
de kerk trouwt met Edith is gewoon de
enige manier in die tijd om een
huwelijk te bezegelen. De gebroeders
Cheeryble uit Nicholas Nickleby zijn
rijke kooplieden die handelen op
Duitsland. De manier waarop zij
omgaan met hun oude klerk is heel wat
vriendelijker dan de berekenende
manier waarop Droogstoppel de oude
pakhuisknecht Lucas behandelt, maar
de Cheerybles tonen weinig sporen van
bijzondere vroomheid. Ook Josiah
Bounderby uit Coketown, een
hoofdpersoon in de roman Hard Times,
is een rijke koopman, bankier en
fabrikant, maar geen man met een
uitgesproken religieuze overtuiging.
Hij is wel buitengewoon zelfingenomen
en hypokriet, maar daaraan ontbreekt
het nooit in de boeken van Dickens,
denk bijvoorbeeld aan Pecksniff en
Podsnap. Hypokrisie staat voor
Dickens los van elke levensovertuiging.
In David Copperfield komen we in Mr.
Murdstone eindelijk iemand tegen die
althans enigszins te vergelijken valt
met Batavus Droogstoppel en de door
Weber gesignaleerd combinatie van
streng geloof en zakelijk ondernemen.
Edward Murdstone is de stiefvader van
David en hangt met zijn metaalachtige
zuster godsdienstige begrippen aan die
streng en liefdeloos zijn. Prachtig zijn
de passages waarin Dickens de
kerkgang van de nieuwe familie
Murdstone-Copperfield beschrijft. De
zuster van Murdstone, gekleed in een
japon die van een doodkistkleed
gemaakt schijnt te zijn, "laat hare
donkere ogen door de kerk rollen als
zij aan de woorden 'rampzalige
zondaren' komt, alsof zij de hele
gemeente wilde uitschelden." Wat doet
Murdstone voor de kost, behalve jonge
weduwen het leven zuur maken? Dat is
niet helemaal duidelijk. Hij doet iets in
wijn maar dat beroep lijkt zijn leven
niet te beheersen. Wel probeert hij de
kleine David te leren rekenen met
behulp van de marktprijzen voor
Gloucester cheese. De overeenkomst
met Droogstoppel blijft heel zwak.
Het dichtst wordt het Weberiaanse
model benaderd in Little Dorrit. Arthur
Clennam keert terug in Londen vanuit
China waar hij de handelsbelangen van
de familie heeft behartigd, niet in de
koffie maar in de thee. Hij komt terug
op een zondag en denkt terug aan de
slaperige zondagen van zijn jeugd,
toen hij, "like a military deserter was
marched to chapel by a picket of
teachers three times a day" terwijl zijn
moeder, "stern of face and unrelenting
of heart, would sit all day behind her
Bible, bound, like her own construction
of it, in the hardest, barest, and
straitest boards De vader is
overleden en deze geduchte moeder
heeft de zaken waargenomen,
gekluisterd aan haar rolstoel en zonder
The Dutch Dickensian Volume XXIV
19
