Herfst 2004 no. 50
besef van zomer of winter buiten. Haar
wereld is tot een zakelijke
onderneming ingekrompen en zij prijst
zichzelf dat zij zich nooit heeft
ingelaten met de nietige ijdelheden van
deze wereld. Het heeft de Heer
behaagd mij boven dat alles te
plaatsen, zo merkt zij zelf op. Haar
leven verloopt heel methodisch met
een strikt tijdschema voor alle
dagelijkse handelingen, om 18 uur de
oestertjes, om 21 uur de thee en op
Maandagmorgen 9 uur worden de
zaken hervat. Ook haar verhouding
met het Opperwezen lijkt op een
zakelijke overeenkomst. Zij is gewoon
met de Majesteit des Hemels
regelmatig haar balans op te maken,
de posten in haar voordeel op te tellen,
stipt te berekenen wat in haar debet
staat, en te eisen wat haar toekomt.
Dickens merkt op dat duizenden
en duizenden het zo doen, elke
dag, maar opmerkelijk is de
bijzondere nadruk en kracht
waarmee Mrs Clennam het doet.
Conclusie
Op de valreep treffen wij dus toch
een duidelijke tegenhanger aan
van Batavus Droogstoppel. Maar
Droogstoppel wordt door
Multatuli lichtvoetiger en met
meer humor ten tonele gevoerd
dan Mrs. Clennam door Dickens.
Het lijkt er op, en dat is de
slotconclusie die ik hier aan de
lezers voorleg, dat Dickens niet
zozeer is geboeid door het
samengaan van streng
Protestantisme en calculerend
ondernemerschap, al blijft dat dus
niet onbesproken. Maar Dickens
legt de nadruk op een ander
samengaan. Net als Miss Barbary in
Bleak House toont ook Mrs Clennam
een groot gebrek aan
vergevingsgezindheid. Dickens schrijft
over haar: "Forgive us our debts as we
forgive our debtors, was a prayer too
poor in spirit for her. Smite Thou my
debtors, Lord, wither them, crush
them; do Thou as I would do, and Thou
shall have my worship. This was the
impious tower of stone she built up to
scale Heaven.
Dickens ziet liefde en mededogen als
de centrale boodschap van het
Evangelie, zoals ook blijkt uit de
navertellirig van het Nieuwe Testament
die hij voor zijn kinderen schreef. En
hij wordt getroffen door de kille
harteloosheid van zoveel christenen in
zijn omgeving die in zo'n schril
20 The Dutch Dickensian Volume XXIV
A n'.;cl:; Ihmlnt
.-nsiocai, philj
jiiJ friend of l)
