Maatschappijkritiek van Dickens
Winter 2004 no. 51
door Guus de Landtsheer
"We cannot but express our
conviction that it is to the fact that
he represents a class that he owes
his speedy elevation to the top of
the wave of popular favour. He is a
man of very liberal sentiments 'an
assailer of constituted wrongs and
authorities 'one of the advocates in
the plea of Poor versus Rich, to the
progress of which he has lent no
small aid in his day. But he is,
notwithstanding, perhaps more
distinctly than any other author of
his time, a class writer, the
historian and representative of one
circle in the many ranks in our
social scale. Despite their descents
into the lowest class, and their
occasional flights into the less
familiar ground of fashion, it is the
air and breath of middle-class
respectability which fills the books
of Mr. Dickens".
"The difference between Marx and
Dickens was that Marx knew he
was a revolutionist whilst Dickens
had not the faintest suspicion of
that part of his calling."
"In Oliver Ttoist, Hard Times, Bleak
House, Little Dorrit, Dickens
attacked English institutions with a
ferocity that has never since been
approached. Yet he managed to do
it without making himself hated,
and, more than this, the very
people he attacked have welcomed
him so completely that he has
become a national institution
himself'.
The Dutch Dickensian Volume XXIV
A reviewer for Blackwoods magazine in 1855
George Bernard Shaw
George Orwell, in 1946
Uit de bovenstaande citaten blijkt wel dat
er is bijna geen grotere open deur
denkbaar is dan te beginnen met vast te
stellen dat Dickens zeer veel kritiek had op
de Engelse maatschappij in de 19de eeuw.
Ik ben zelf literatuur wetenschappers
tegen gekomen die hebben geprobeerd
Dickens te verbinden met die andere grote
criticus op de 19de eeuwse westerse
samenleving, Karl Marx.
De wegen die deze schrijvers bewandelden
in hun pogingen het bewijs hiervan rond te
krijgen zijn te oppervlakkig en van een te
armzalig niveau om hier uitgebreid op in te
gaan. Op diverse bijeenkomsten van onze
Branch hebben diverse leden al vastgesteld
dat Dickens in zijn romans meer achter liep
bij zijn tijd dan vooruit hep op allerlei
ontwikkelingen en zeker geen
allesomvattende politieke en economische
stelsels ontwikkelde.
Dat neemt niet weg dat de kritiek die
Dickens via zijn romans uitte een grote
invloed op zijn lezers en dus op de publieke
opinie in het midden van de 19de eeuw
heeft gehad. Het hele begrip publieke
opinie is in die periode een nieuw
fenomeen waar politici duidelijk rekening
mee moesten gaan houden in hun
besluitvorming.
Een mooi voorbeeld daarvan is nog altijd
de rol die de oorlogsverslaggeving van de
pers tijdens de Krim oorlog heeft gespeeld.
De slechte afhandeling daarvan door de
militaire leiding en de ehende voor de
gewonden werden op een tot dan toe
ongekend grote schaal bekend bij de lezers
in Londen. Ze dwong de regering tot het
nemen van maatregelen die o.a. Florence
Nightingale in Skutari bracht.
Toenemende schrijf- en leesvaardigheid en
goedkoper leesmateriaal door de
afschaffing van belasting op papier en
dagbladzegel en in het geval van Dickens
het verschijnen van zijn romans in
feuilletonvorm maakte het geschreven
woord toegankelijker voor steeds meer
mensen.
Als Dickens geen Marxist was waar moeten
