Najaar 2005 no. 54
Wat bond hen?
Op het eerste gezicht is er niet zoveel dat de jonge
reporter en de puissant rijke erfdochter bindt. Zij
interesseert zich voor Dickens zoals zij zich voor
veel van haar veelbelovende tijdgenoten
interesseert. Immers zij zoekt bij deze en gene
steun voor haar plannen, die zich langzaam
vormen, om de hulpbehoevenden in de harde
Engelse samenleving te steunen. Zij ziet wel wat in
de jonge, flamboyante schrijver, die met zijn
artikelen en boeken, zoals Oliver Twist, blijk heeft
gegeven een open oog te hebben voor de
misstanden in de Engelse samenleving.
Aanvankelijk houdt Dickens een beetje de boot af.
Hij slaat een aantal uitnodigingen af, hij voelt zich
niet helemaal op z'n gemak tussen de vele adellijke
gasten van miss Angela. Kennelijk speelde eind
dertiger, begin veertiger jaren z'n afkomst nog een
rol. Hij was, zoals Bernard Shaw 2 over Dickens
schreef, shabby genteel» en miss Angela
duidelijkupper class». In 1841 werd het Dickens
duidelijk dat miss Angela de moeite waard was om
te frequenteren en vanaf die tijd dateert een
intensieve vriendschap en samenwerking. Het
onderwerp waarin ze elkaar het eerst vonden was
de Ragged School". Miss Angela financierde er
enkele maar het was geen succes. Dickens zag er
niet zo heel veel in. De onderwijzenden vond hij
slecht opgeleid en de kinderen die heel primair
onderricht kregen; lezen en schrijven en
elementaire kennis van de samenleving en de
bijbel, waren na een lange arbeidsdag vaak te moe
om nog iets op te kunnen nemen.
De wederzijdse vriendschap blijkt ook uit het feit
dat Dickens Martin Chuzzlewit aan Miss Burdett-
Coutts opdraagt bij de eerste boek uitgave in
1843. Een anecdote rond dat boek betreft de
vriendin, gezelschapsdame van miss Angela: miss
Hannah Meredith. De laatste was nogal eens
bedlegerig en het verhaal ging onder tijdgenoten
dat een van de verpleegsters van miss Hannah
model heeft gestaan voor miss Gamp.
Miss Angela had de overtuiging dat haar fortuin
een godgezonden gave was die ze diende te
gebruiken om de hulpbehoevenden te verheffen.
Haar inzet voor de arme drommels, die er in het
London van de veertiger vijftiger jaren in
overvloed waren niet voor niets kwam Marx naar
London om daar das Kapital te schrijven),
geschiedde vanuit haar religieuze overtuiging
waarin ze zichzelf als een goddelijk instrument
zag. Dickens dacht daar zeer anders over, naar zijn
mening had ieder een persoonlijke opdracht om
misstanden aan de kaak te stellen en te bestrijden
vanuit een persoonlijke verantwoordelijkheid.
Beiden, miss Angela en Dickens, zagen de
wantoestanden als ongewenste uitwassen van de
toenmalige samenleving of als gevolg van
persoonlijk falen van regeringsleiders of
industriëlen. Dus volstrekt niet zoals Marx het zag:
wantoestanden kwamen voort uit het
fundamentele gegeven dat de samenleving op
verkeerde uitgangspunten georganiseerd was.
Daar de verschillende uitgangspunten van miss
Angela en Dickens een gezamenlijke persoonlijke
inzet niet in de weg stond, konden ze elkaar met
hun wederzijdse betrokkenheid op de
wantoestanden van hun tijd, goed aanvullen in de
realisatie van menslievende projecten.Een mooi
voorbeeld van z'n project is de mobiele droogkast
voor kleding. Die kast werd voor en in
samenwerking tussen Florence Nightingale, miss
Angela en Dickens ontwikkeld voor het drogen van
de soldatenkleding tijdens de Krimoorlog.
De Correspondentie.
Hoe nu weten wij dit alles? Daar is een heel
eenvoudig antwoord op: ze schreven elkaar haast
dagelijks, zeker in de periode dat ze intensief
samenwerkten in de uitvoering van het Urania
project. Van die correspondentie3 is de helft
bewaard gebleven: miss Angela heeft
waarschijnlijk bijna alle brieven die zij van Dickens
ontving gearchiveerd bewaard. Dickens heeft op
een nu voor ons, zeer kwade) dag, 3 september
1860 al zijn ontvangen brieven en afschriften van
zijn eigen correspondentie verbrand. Van de meer
dan 14.000 behouden brieven zijn er meer dan
300 gericht aan miss Angela, door Dickens
aangeschreven als "I am always, my dear miss
Coutts, yours faithfull and obliged, Charles
Dickens". Dickens schreef naar miss Angela voor
zover bekend gebruikte hij die aanspreking niet in
z'n brieven) over bijna alles en nog wat. Hij
schreef over z'n kinderen. In begin veertiger jaren
heeft miss Angela een intense sympathie opgevat
voor Charley, Dickens oudste zoon. Ze benoemt
zich zelf tot peettante van Charley. Naast het
sturen van immense twelfth nigth cakes, zoals
toen de familie Dickens in Genua logeerde, heeft
ze Charley ingeschreven in Eton. Gelet op haar
maatschappelijke status kon zij zich dat
permitteren. Hierbij speelde bij Dickens zijn visie
op z'n kinderen en met name op Charley een
belangrijke rol. Dickens was van mening dat z'n
kinderen speciaal en bijzonder waren, begiftigd
met buitengewone gaven. Nu geldt dat wellicht
voor alle ouders die met hun eersteling in hun
armen staan dat ze zulks aan hun kind toedichten.
Maar naarmate ze ouder worden telt nu eenmaal
niet meer alleen de liefdevolle blik van de ouder
2 Shaw on Dickens, edited with an introduction, by Dan H. Laurence and Martin Quinn
3 Lettrs from Charles Dickens to Angela Burdett-Coutts 1841 - 186S, Edgar Johnson 1953.
The Dutch Dickensian Volume XXV
2 9
