DICKENS EN HET RELIGIEUZE ENGELAND
Lente 2006 no. 56
..and in two hours more will be dead."
oh, god forgive this wretched man"
door Guus de Landtsheer
Dickens haalde zijn inspiratie behalve uit
zijn eigen leven vooral uit zijn
waarnemingen met de Britse
samenleving. In die beschrijving van die
samenleving zal hij om ook maar
enigszins geloofwaardig bij zijn Engelse
lezers over te komen toch niet al te ver
van de werkelijkheid vandaan hebben
kunnen blijven. De 19de eeuw was, zeker
als we die met onze tijd vergelijken, een
periode waarin religie een prominente
rol vervulde. Het was niet alleen een
gerespecteerd instituut, maar diende ook
als praktische richtlijn voor de
gedragingen van de mensen.
Tegelijkertijd weten we dat Dickens
bepaald niet als een fanatieke religieuze
scherpslijper bekend stond. Hij laat in
22
A
gebeurde.
Zo eindigt a Visit to Newgate" een van de
Sketches by Boz. Geschreven op jonge leeftijd,
24 jaar oud, geeft Boz blijk van een geweldige
interesse in de geest van de man die achter de
muren van Newgate wacht op de voltrekking
van ziin doodvonnis. Dit thema, de overgang
van leven naar dood, afgedwongen en
uitgevoerd door en namens de Staat, houdt
Charles Dickens gedurende zijn hele leven
intensief bezig.
Gemagnetiseerd door de naderende dood,
vastgesteld en uitgevoerd door 'n medemens,
immers rechters aanklagers en beulen zijn
medemensen, zoekt Dickens naar een
evenwicht tussen zijn gevoel, dat de doodstraf
niet alleen accepteert maar ook redelijk vindt en
zijn humane levenshouding die de doodstraf als
onmenselijk verwerpt. In ieder geval is hij fel
gekant tegen het publiekelijk executeren van de
doodstraf.
Het is een thema dat niet alleen hem maar ook
zijn tijdgenoten fascineert, Engelsen zoals
Thackery en Ainsworth ook de Fransen zoals
Victor Hugo en Alexandre Dumas.
De naderende dood, de overgang van hier naar
daar, op een vastgesteld moment, voltrokken in
een koude, zakelijke ambiance, zonder
vriendschap laat staan liefde raakt hem diep.
Het lijkt er op alsof de daad die aan een
medemens voltrokken gaat worden, zo
ingrijpend onrechtvaardig is dat het de
oorspronkelijke misdaad als het ware uitwist.
De schuld van de dader kan nooit zo groot zijn
dat het lijden van de ter dood veroordeelde
daardoor gerechtvaardigd kan worden.
zijn de laatste woorden die Oliver Twist, het al
ter ego van de jonge Charles Dickens uitspreekt
tegen Fagin die wacht in de dodencel op zijn
terechtstelling.
Nog sterker beelden worden door Dickens
opgeroepen als de ter dood veroordeelde
volstrekt schuldeloos is, zoals in "ATale of Two
Cities"
De evocatie van intermenselijkheid als de niet
"echte" Evremonde in de navrante
onmenselijkheid van het schavot met de
guillotine het naaistertje de hand vasthoudt en
voor het eerst en laatst kust.
She kisses his lips; he kisses her; they
solemnly bless each other. The spare hand does
not tremble as he releases it; nothing worse
than a sweet, bright constancy is in the patient
face. She goes next before him—is gone; the
knitting-woman count Twenty Two."
De geest van de tijd had Charles Dickens stevig
in zijn greep. De worsteling met die geest heeft
schitterende literatuur opgeleverd.
"I will honor Christmas in my heart, and try to keep it all the year".- Charles Dickens
