87
vertalingen die van dit boek bestaan, en in welke mate ze van
elkaar verschillen.
Wanneer er over taalverschillen wordt gesproken, gaat het vooral
over het verschil in kwaliteit van de vertaling. Criteria hierbij zijn
o.a. de vlotheid en correctheid van de tekst, de manier waarop de stijl
van de auteur al dan wel of niet wordt bewaard, in welke mate de
vertaling hetzelfde effect op de lezer kan overbrengen als de
brontekst. Er wordt dus gekeken of de lezer zich even goed kan
inleven in het verhaal, zowel bij het lezen van een vertaling als bij
het lezen van de originele tekst.
Voor mijn eindwerk heb ik zulke criteria gebruikt om verschillende
teksten met elkaar te vergelijken. Toch heb ik die criteria
ondersteund door een bepaalde vertaaltheorie. Zo heeft Andrew
Chesterman in de jaren 90 een hele lijst met vertaalstrategieën
opgesteld Memes of Translation) die ik als leidraad neem.
Chesterman heeft het onder andere over het gebruik van register bij
personages in een boek, en of dit wel of niet behouden blijft in de
vertaling. Ook vertalen van stijlfiguren of culturele elementen
behoren tot zijn lijst met vertaalstrategieën. De manier waarop zulke
elementen worden vertaald, kan bepalen hoe de lezer het verhaal
ervaart.
Inleiding op verschillen - voorbeeld register
Om te beginnen neem ik een klein fragment om aan te tonen hoe
moeilijk het kan zijn om zelfs maar een klein stukje tekst te vertalen.
Meteen gaat het hier ook om een zeer opvallend 'fenomeen' in Great
Expectations. Het voorbeeld dat ik hier zal aanhalen gaat over
register.
In Great Expectations, en ook in andere verhalen, gebruikte Dickens
voor bepaalde personages een lager register, om zo de sociale lagen
te laten doorschemeren. Het gebruik van dit register is zeer
belangrijk in het verhaal, omdat Pips evolutie vooral te maken heeft
met sociale rangen. Zo leeft hij eerst als arme jongen bij zijn
schoonbroer Joe die smid is. Wanneer hij in contact komt met de
rijke Miss Havisham, heeft hij zijn buik vol van het arme leven en
wil hij een 'gentleman' worden. Toevallig lukt hem dit ook, en doet
hij heel neerbuigend over zijn vroegere leven, totdat hij uiteindelijk
tot inkeer komt en dankbaar is voor wat zijn schoonbroer voor hem
heeft gedaan.
Het lagere register komt aan bod bij de arme en ongeschoolde
personages in Great Expectations. De belangrijkste personages die
tot deze groep behoren zijn zijn schoenbroer Joe, die zijn knecht
Orlick en de boef Magwitch.
