WEEK BL A I)
van
1863.
Vrijdag, M Augustus.
Vierde dfaargany.
Landbouw.
A AN LANDfiOlJW, GEMEENTE- EN POLDER-BE LAN GEN GEWIJD.
HoofdredacteurC. E. DE CLERCQ.
HAARLEMMERMEEIt,
Abonnementen
worden aangenomen bij de Boekhandelaars
C. M. VAN GOGH. Leidschestraat, te Amsterdam
J. J. VAN BREDERODE,Haarlem,
bij den Heer BRIEA ENGAARDER te Haarlemmsrmeer
en verder bij alle soliede
BOEKHANDELAREN en POSTDIRECTETJREN
in het Rijk.
i^UvP^r8 6;~ ,in 1!Ctv.Jaa!'; E!,ke 3 Maanden wordt OTer R50 beschikt. Advertentien van 1-5 regels 50 Cts elke re-el meer 10 Cts
Cents Zegelregt bij elke plaatsing. - Alle Toezendingen moeten gescbieden aan den Hoofdredacteur, te Amsterdam
OVER HET MESTEN met BEENDERMEEL.
In het nommer van 31 Julij j.l, hebben wij over
het mesten met beendermeel gesprokenen gezegd
daarop terug te willen komen.
Wij achten het toch voor den landbouw in deze
streken van groot belangdat deze meststof hier in-
heemsch wordeen het niet gebruiken daarvan is
lioofdzakelijk slechts aan het onbekend zijn met de
goede werking toe te schrijven.
Hij, die eenige kennis van scheikunde heeft, weet
hoe door het teelen van granenhet maken van kaas
en het veefokken aan den grond groote hoeveelhe-
den phosphorzure kalkaarde worden ontnomen, die
daaraan niet teruggegeven wordenal maakt men
ook veel mest op de boerderij zelf; tenzij men mest
aankoopehetgeen lang niet algemeen geschiedt.
Vandaar dat men dikwerf op oude landen klaagt
dat het beschot niet meer zoo ruim is als vroeger
en men op oude weilanden beweert, dat er "niet
meer zooveel zuivel in de melk zitterwijl men
meent dat men toch even goed en zwaar blijft mes
ten als vroeger. Dat komt wijl men jaarlijks in het
graan en de kaas die men verkoopt en door de
beenderen van het vee dat men fokt veel phosphor
zure kalk heeft weggevoerd en die weder aan den
grond moet teruggeven.
De rijke zee-kleigronden of die, welke jaarlijks door
buitenwater overstroomd worden, zijn en blijven daar
aan zeer rijk, en daar neemt men alzoo ook niet
spoedig uitputting of vermindering van opbreDgst
waarmaar de binnengrondenen vooral de zwarte
en veenachtige gronden onzer droogmakerijen en boe-
zemlandenhebben aan dat beslanddeel zeer spoedig
gebrek. Vandaar dat op die gronden het gewas
en vooral de graangewassenin het voorjaar dikwijls
zeer rijk en welig staan, zoodat iemand uit kleipol-
ders, die den grond niet kent, eene heele hooge op-
brengst zou voorspellen maar als de tijd van maai-
jen daar is, blijkt het vroeger zoo welig gewas
schraal en het beschot is maar geringdat komt
wijl het den grond juist ontbreekt aan hetgeen tot
vorming van den graankorrel noodig is. Evenzoo is
het met ons grasland gesteldsints eeuwen voeren
wij kaas en vee uit, en vragen niet of wij den grond
ook verarmen en of de mest die wij er op brengen
wel alles bevatwat de grond noodig heeft om even
goede opbrengsten te blijven geven. Het is daar-
mede evenzoo gesteld als met de voeding van den
mensch. Veel eten baat niet, als niet juist in dat
voedsel alles aanwezig is wat het ligchaam noodig
heeft om daaruit bloed en beenderen en al die stof-
fen te maken, die tot onderhoud van het ligchaam
noodig zijn. Zoo kan dikwerf ook op zulk land het
zwaarder mesten niet baten of is dit ten deele on-
noodigomdat het land voornamelijk aan een be-
standdeel gebrek heeft. Dat zal nu bij ons juist
dikwerf die phosphorzure knlkde stof waaruit de
beenderen voor het grootste gedeelte bestaan, zijn,
en alzoo het beendermeel de beste meststof wezen.
Daarom achten wij het hoogst gewenschtdat ook
in onze streken eens gebruik daarvan worde gemaakt
in verscbillende landen is het mesten daarmede de
opkomst van den landbouw geweest. Er zijn weide-
streken in Engeland, waar men sints het geregeld
gebruik maken daarvan de helft meer vee weidt
dan vroeger het geval wasin Saksen is het gebruik
zoo ouddat men wel weet dat men altijd met been
deren heeft gemest, maar niet wanneer men er mede
begonnen is. Het is bekenddat in Engeland het
gebruik zoo is toegenomendat men thans de geheele
wereld rondzoekt om beenderen te verkrijgenen
zelfs de slagvelden van vroeger tijd worden door-
woeld om die te vinden.
Beenderen ook al zijn zij sluk gebrokenhebben
echter langen tijd noodig om te vergaan en oplosbaar
te worden. Daarom is men in den laatsten tijd be
gonnen ze op verschillende wijze te bewerkenom
ze gemakkelijker oplosbaar te maken.
Daartoe heeft men ze met zwavelzuur behandeld
of men brengt ze in gisting. In den laatsten tijd is
ook het stoomen in gebruik gekomenze worden
daardoor murw en kunnen dan tot een buitengewoon
fijn poeder worden geraalen. In dien toestand wordt
het beendermeel spoedig opgelost en kan terstond
zijne nuttige werlnn# veien geven ineraan de.
voorkeur boven die met zwavelzuur bereid, welke ook
duurder in prijs komen.
Een der voornaamste fabrieken voor het stoom-been
dermeelis die van Hoffmann C°. te Miingers-
dorf bij Keulen. Wij hebben onderzoek gedaan naar
de kwaliteit van het beendermeel, dat door deze fabriek
geleverd wordt en daarover een zeer goed getuigenis
ontvangen, geljjk uit de volgende antwoorden, die
wij op onze aanvraag verkregen, blijkt.
Het eerste, van Dr. Hart stein, de direeteur der
landbouwschool te Poppelsdorf, die voorleden jaar ook
onzen polder bezocht, luidt aldus:
Den Heer 0. E. de Clercq.
Op verzoek van den heer Hoffman, acht ik mij ge-
heel vrij zijne te Miingersdorf bij Keulen bestaande fa
briek van meststoffen krachtig aan te bevelen. Ikzelfheb
herhaaldelijk uit deze fabriek superphosphaat, gestoomd
beendermeel enz. in groote hoeveelheden gebruikt en
was steeds volkomen tevreden over de zuiverheid en de
goede kwaliteit van het fabriekaat. Buitendien is het
mij een genoegen te kunnen betuigen, dat deze fa
briek in deze provincie den besten naam geniet.
Hoogachtend enz.
Poppelsdorf23 Junij 1863. Dr. Hartstein."
.Omtrent de fabriek van kunstmeststoffen van Hoff
mann C°. te Miingersdorf bij Keulenwordt in
waarheid verklaard, dat zij tot heden steeds uitmun-
tend fabriekaat van gestoomd beendermeel, superphos
phaat, beenaarde, gewoon en fijngemalen beendermeel,
poudrette en wijnbergsmest heeft geleverd, welke
steeds de hoeveelheid stikstof, phosphorzuur en alkalien
bevatten, die daarvan werd opgegeven. De fabriek
geniet dan ook het volste vertrouwen der Rijnsche
landbouwersdie met haar in betrekking staanen
kan ook voor het buitenland zeer worden aanbevolen.
Bonn, Met algemeen SeJcretariaat der Land-
25 Junij 1863. bonw-Maatsch. voor Bijn-Pruissen."
Ook elders vonden wij deze gunstige getuigenissen
nog bevestigd. Zoo zegt Dr. C. Karmrodt, een
geacht Duitsch scheikundige en direeteur der schei
kundige proefboerderij St. Nicolas, daarvan (Decem
ber 1860): In den laatsten tijd levert de fabriek
van Hoffmann C°. een gestoomd beendermeel,
van buitengewoon goede kwaliteitzoo als ik dit
tot nu toe nog niet gezien had. De ontleding daarvan
gaf: phosphorzure kalk. 54.80.
koolzure kalk7.44.
kiezelaarde en zand 2.70.
64.94.
organische bestanddeelen 29.86.
water5.20.
te zamen .100.00.
stikstofgehalte3.41
Het poeder is geelachtig graauw en wat zijne
waarde verhoogt het is uiterst fijn en zeer gelijk-
matig gemalen. De daarvoor gestelde prijs komt met
zijne waarde als meststof goed overeen."
Nog in een ander opstelin het Tijdschrift der
Landbouw-Maatschappij van Bijn-Pruissen, wordt het
volgende gezegd
Het beendermeel van Hoffmann C°. over-
treft door zijne fijnheid en goede kwaliteit alle die
welke wij hier aan de scheikundige proef-inrigting
hohhpn nnnerzocxiiizonuer oat daarvoor een noogcro
prijs wordt geeischtzoodat daarom dit fabriekaat
in het bijzonder kan worden aanbevolen. Wij kunnert
bij deze gelegenheid niet nalaten omtrent deze fa
briek welke op al de algemeene vergaderingen onzer
laudbouw-maatschappij zoo geroemd werd het meest
gunstige getuigenis uit te spreken terwijl de onder-
vinding van den laatsten tijd ons juist geleerd heeft,
hoe noodig het is bij aankoop van beendermeel op
den naam der firma te lettenwijl daaronder zeer
veel voorkomt, dat op verre na de aangegeven waarde
niet heeft en ook bij goedkooper prijs veel te duur is."
De eenparigheid van de opinie omtrent deze fabriek
en over de goede kwaliteit van het door haar gele
verd gestoomd beendermeelheeft ons aanleiding ge-
geven de heeren Hoffmann C°. nadere inlich-
tingen te vragen, wijl juist van hunne zijde den
wensch was te kennen gegeven om hun fabriekaat
ook hier te lande bekendheid te verschaffen.
De prijs van het gestoomd beendermeel is, in
zakken van 75 ned. ponden, vrij aan boon! te Keulen,
10,60 per 100 ned. ponden; terwijl de vracht tot
Amsterdam 45 tot 50 cents per zak zou bedragen.
Zij bevelen het ook inzonderheid aan tot de na-
jaarsbemesting van grasland, tegen 5 a 600 nederl.
ponden per bunder, waardoor de gras-opbrengst dik
werf verdubbelde.
Wij durven alzoo met gerustheid de landbouwer*
aanbevelen met deze meststof eens proefnemingen te
doen en hopen inzonderheiddat onze voornaamste
grondbezitters die zelf landbouwen, daarin eens met
een goed voorbeeld zullen willen voorgaan en daar
mede eens juiste vergelijkende proeven zullen willen
neraen, inzonderheid op oude graslanden, die daar
door naar alle gedachten een geheel ander aanzien
zullen verkrijgen. Het is echter opgemerkt, dat bet
beendermeel op zeer lage drassige landen weinig wer
king doet. Waar men dus nog gewoon is om het
land door onvoldoende bemaling in het water te la-
ten drijven en liever biezen sekgrasmos en krach-
teloos gras oogstdan fijn en krachtig hooi te win-
nen door het land drbog te houden en door be-
mesting eene andere zode te voorschijn te roepen
moet men met deze meststof maar liever wegblijven,
die daar toch wel geen verbetering zou aanbrengefl.
Voor de meer hoogere graslanden van meer ligten
dan zwaren gronden voor de zwarte of Zandige