WEEKBLAD
1864.
Yrijdag, 4 Maart.
VAN
A AN LANDBOUW, GEMEENTE- EN POLDEfi-BELANGEN GEWIJD
Yijtde Jaargang
XXXMf/.
S®{i
Hoofdredacteur C. E. DE CLERCQ.
VEREEIVIGIIVG VOOR VLASBEREIDING
HAARLEMMERMEER.
HAARLEMMERMEER
PRIJS VAN HET ABONNEMENT
in het Jaar. 6.
Alle Toezendingeu moeten geschieden aan den Hoofdredacteur
te Amstebdam HeerengrachtKK 178.
Door het wachten op de Weekstaten van den
Polderdie nog niet ontvangen zijn Is de ver
zending van dlt IVominer een dag vertraagd.
IN
Op eene avond-vergadering der Afdeeling Haarlemmermeer
van de Hollandsche Maaischappij voor Landbouicden 24sten
Februarij gehoudenis bet op eene vorige vergadering gedaan
voorstel om eene vereeniging voor vlasbereiding op te rigten
nader besprokenen besloten om te trachten daaraan uitvoe-
ring te geven.
Het onderwerp werd ingeleid door den Voorzitter der Af
deeling, den Heer S. de Clercq Wz.die in hoofdzaak het
volgende mededeelde.
Het Bestuur der Afdeeling had het ontworpen plan met
ernst overwogen en was tot het besluit gekomendat het tot
stand komen dezer zaak, zoowel in het belang van den polder
en de gemeente in het algemeen, als van de verbouwers van
vlas in het bijzonder zeer wenschelijk wasen dat die tevens
met goed vertrouwen op een gewenschten uitslag kon worden
ondernomen. En dit op grond van de navolgende beschouwingen.
Het vlas is zeker het gewas, dat in dezen polder tot nu
toe met het meeste geldelijke voordeel is verbouwd geworden
gedurende de vijf jaren toch, dat dit op meer uitgebreide
schaal plaats heeft, is er geen misgewas geweest, en heeft het op de
daarvoor geschikte gronden een zeer bevredigende uitkomst gegeven
l)e hooge en toenemende prijzendie zoowel voor het huren
van land tot vlassen, als voor het groene vlas door de Heeren
vlasboeren zijn besteed geworden, en de goede geruchtendie
men telkens vemamomtrent de geldelijke uitkomsten door hen
daarbij verkregenleveren het bewijs dat de kwaliteit van het
hier verbouwde vlas uitmuntend is.
De teelt is hier dan ook zeer toegenomenin 1861 en 1862
waren daarmede bijna een duizendtal bunders bezet, en in 1863
is vermoedelijk het verbouw nog belangrijker geweest. Het
ware mogelijk die teelt te overdrijven, hoewel men dan door
verminderde opbrengsten gewaarschuwddie ook wel weder
tot eene meer jniste verhouding zou gaan beperken. Echter
is hetzonder vrees voor te groote uitputting of het te spoedig
weder verbouwen op hetzelfde land, zeker goed doenlijk een
achtste van het land, alzoo 2 /2 bunder per kavel van 20
bundersdaarmede te betelen. Rekent men nu dat een vierde
deel der gronden van dezen polder minder geschikt is voor dit
gewasdan zou men nog een jaarlijks geregeld vlasverbouw
van ongeveer 1500 bunders kunnen hebben.
Naar de prijzen van thanskan men gerust aannemendat
het groene vlas eene gemiddelde waarde van/325 per bunder
zal hebben; voor 1500 bunders zou dit ongeveer, om een
ronde som te nemeneene waarde van 500,000 bedragen.
Een cijfer voorzeker belangrijk genoeg om het tot een gewigtig
belang voor den bloei van polder en gemeente te maken, dat
men van deze teelt het meest mogelijke voordeel blijvend geniete.
De berekening der waarde van het groene gewas doet echter
slechts een deel van dat voordeel kennen. Het is algemeen
bekend, dat het groene vlas hoofdzakelijk bewerkt wofdt in
eenige gemeenten in het zuidelijk deel der provincie Zuid-
Holland gelegentusschen de Maas en de stroomen die Zuid-
Holland van Zeeland scheiden en in het noordwesten van
Aoord-Braband. Waarschijnlijk is dit een gevolg van de gun-
stige ligging dezer plaatsen voor den aan- en afvoer en van
de nabijheid van Zeeland, waar men het bereiden en voor-
namelijk het rooten van het vlas tot nu toe niet met
gunstig gevolg heeft weten te verrigten. Tot heden zijn de
f aai gevestigde vlasboeren de koopers en bewerkers van het
in dezen polder geteelde vlas. Het is echter te begrijpen
at de aanzienlijke uitbreiding van dit verbouw hier en op
andere nieuwe gronden in Holland, in die streken zulk een
toevoer van vlas ter bewerking heeft veroorzaakt, dat het daar
aan genoegzame handen en krachten voor de gereaelde ver-
werking begint te ontbreken.
He hooge prijzen van het bewerkte vlas en de goede kwa
liteit van dat op nieuwe gronden geteeld hebben echter alle
krachten doen inspannen, ieder vlasboer heeft zooveel mo
gelijk uitbreiding aan zijn zaak gegeven, terwijl de goede
winsten tot het cenigzins verhoogen van het dagloon in staat
PRIJS DER ADVERTENTieN
van 1—6 regels75 Cents.
elke regel meer12'/,,,
Zegelregt bij elke plaatsing 35 Cents.
stelden. Daardoor hebben de verbouwers van vlas tot heden
nog geen groote schade van dien stand van zaken ondervon-
dendoch de vraag isof dit niet voor de toekomst te vreezen
is. Want deze hebben zeker reeds kunnen merkendat de
concurrence der vlasboeren daardoor zoo groot niet iszij
kunnen gemakkelijk hunne gading vinden en worden daardoor
kieskeurig. Bij voorkeur zoeken zij voor hun doel de zoo-
genaamde witte gronden uitwaar wel niet het meeste maar
het fijnste vlas groeitwaardoor zij minder arbeidsloon voor
de bewerking hebben te besteden en hooger prijs voor het
produkt verkrijgen, en menig stuk land, dat goed en deugd-
zaam vlas zou kunnen voortbrengenwordt onopgemerkt voor-
bijgegaan. Zaait men dus voor eigen rekening, dan is ook
natuurlijk de concurrentie van koopers voor het groene vlas
niet groot en lokt alleen de kans van zeer goede winst tot
koopen uit. Er zijn verscheiden voorbeeldendat de vlas
boeren menig goed stuk vlas lieten liggenniettegenstaande
het voor matigen prijs te koop was omdat zij zelf niet wis-
ten hoe zij het bewerkt zouden krijgen tot dat eindelijk de
een of ander er zich voor een koopje van meester maakte.
Daardoor is reeds nu voor menigen teler het vlasverbouw
minder loonend dan onder andere omstandigheden het geval
zou kunnen zijn en mogten de prijzen van het vlas dalen
en daarvoor minder aftrek bestaandan zou dit natuurlijk
nog in veel sterker mate het geval worden. En hoe zal het
dan zijn met den eigenaar, die het land tegen hoogen prijs
kocht, deels zeker ook op grond vsfn het groote voordeel dat
het vlasverbouw gafen met den pachterdie tegen hoogen
prijs huurdewijl hij rekende op het verlof van den land-
heer om een deel van dien grond jaarlijks te' mogen vlassen.
Zoowel grondeigenaar als landbouwer hebben er dus groot
belang bij dat de vlasteelt in Haarlemmermeer niet alleen
stand houdemaar zich op gepaste wijze uitbreideen aan
den teler al die voordeelen opleverewelke dat zoo nuttige
gewas bij uitnemendheid afwerpen kan.
Van die voordeelen kunnen echter ook bovendien anderen
een ruim deel verkrijgende arbeiders namelijken het be-
hoeft wel niet gezegd te worden, hoe ook weder het belang
van grondeigenaar en landbouwer gebaat wordtals men het
lot van de arbeidende klasse verbeteren kan.
De gemiddelde kosten aan arbeidsloon, die voor het be-
werken van een bunder vlas besteed moeten worden eer het
als handelsartikel ter markt kan worden gebragt, bedragen/300,
zoodat dit, weder over 1500 bunders berekend, f 450,000
zou bedragen. Wanneer nu eens al het vlas, dat hier ge
teeld wordtook hier bewerkt werdhetgeen zeker de meest
natuurlijke en gezonde toestand zijn zou dan springt het in
het oogvan hoe groot gewigt dit voor de arbeidende klasse
en daardoor voor den bloei van polder en gemeente zijn zou.
Dit op eenmaal te verkrijgenbehoort natuurlijk wel tot
de onmogelijkhedenmaar het is zeker hoogst gewenscht dit
voor te bereiden en langzamerhand mogelijk te maken en
het zou dus zeer te betreuren zijnzoo alleen gebrek aan
geest van onderneming, en vooral aan de hiervoor zoo noodige
eendragtoorzaak ware, dat deze aanzienlijke voordeelen voor
deze streek op den duur geheel of gedeeltelijk verloren gingen.
Juist is het uit het oogpunt van den arbeid eene zaak van
het grootste gewigt. Het hebben eener krachtige, talrijke en
geschikte arbeiders-bevolking in eene landbouwende gemeente
is niet te verkrijgenzoolang de gelegenheid tot behoorlijk
betaalden winter-arbeid ontbreekten dat hierin op zeer on-
voldoende wijze wordt te gemoet gekomen door arbeiders, die
alleen in den drukken werktijd uit andere streken overkomen
is hier bij ervaring bekend.
Die winterarbeid is slechts door eene goede verbinding van
nijverheid en landbouw te verkrijgen. Voor deze streek zijn
daarvoor beetwortelsuikerfabriekenwaarvan wij er thans reeds
eene bezittenen vlasserijen bij uitnemendheid geschikt.
De wenschelijkheid om het vlas hier te bereidenbehoeft
dus wel geen nader betoog en komt het alzoo slechts op de
mogelijkheid aan. Het eenige bezwaar, dat daartegen met grond
kan worden aangevoerd, is het rooten; want eenmaal geroot
zou er wel geen reden te vinden zijn, waarom de verdere be
werking niet even goed hier zou kunnen geschieden. Nu
werden in deze gemeente reeds eenige proeven genomen met
het rooten die goed hebben voldaan daar het aldus verkregen
vlas, wat kleur en kwaliteit betreft, niet behoeft onder te doen
voor soortgelijk vlas in de zoogenaamde vlasstreek bewerkt.
Het is echter gewenscht, dat deze proefneming, om afdoende
te zijn, op grooter schaal worde herhaald, b. v. met een twin-
tigtal bunders, en dit zou alzoo in de eerste plaats het doel
der op te rigten vereeniging moeten zijn. Het ware wensche
lijk, dat alle belanghebbenden bij de zaak daaraan deelnamen
de opoffering voor ieder in het bijzonder zou dan zeker zeer
gering zijn, tegeihwer het nut, dat daaruit voor ieder kan
voortvloeijen. Een bijeengebragt kapitaal van/15,000 bij
aandeelen van 100, wordt daarvoor, bij globnle berekening,
genoegzaam geacht, namelijk:
Voor het bouwen eener vlasstellingwaarvoor het Kruisdorp
vermoedelijk het geschiktste punt zal zijn
Voor aankoop van 20 bunders vlas (de helft
later uit het produkt te betalen)
Voor kosten van bewerking
Voor opzigt, verschillende onkosten, aankoop
van gereedschappen en mogelijk van eenige werk-
tuigen
Voor onvoorziene uitgaven
2,500
3,000
6,000
3,000
500
15,000
Blijkt nu dat het rooten en bewerken hier met goed ge-
volg geschieden kandan is het goede voorbeeld gegeven
deze vlasserij zal in stand kunnen blijven cn vermoedelijk
zullen er dan spoedig meerdere verrijzen. De kosten van
vervoer op het vlas zullen worden uitgespaard het aanzien-
lijk arbeidsloon hier in den polder uitgegeven en verteerd
worden de winst op de bewerking aan eigenaars en bewo-
ners dezer streken toevloeijen en zoowel voor het huren van
land tot vlassen als het koopen van groen vlas veel ver-
meerderde concurrentie ontstaanof wel de telers van vlas
zullen in de gelegenheid zijn zoo als wel het meest natuur
lijke is, het vlas voor eigen rekening te laten bewerken.
Mogt onverhoopt het rooten hier geen goede uitkomst le
veren en daartegen bezwaren bestaan die niet te overkomen
zijn ook dan zalzelfs al moet het eenig geld kosten die
les nuttig zijn wijl men dan althans het juiste weet en an
deren geen nuttelooze proefnemingen meer hebben te doen
terwijl de kosten van die eene door velen worden gedragen.
Maar dan behoeft de taak en het doel der Vereeniging nog
niet te worden opgegeven. In vele andere landenals Bel-
gieFrankrijkIerlandenz.is op vele plaatsen en met
goed gevolg het kunstrooten in zwang, en het zal alzoo dan
een zaak van onderzoek kunnen worden, of dit ook niet
hier met goed gevolg kan worden toegepast.
Voorts blijft nog de kwestie van het gebruik van werktui-
gen bij de vlasbereiding. In Frankrijk en Duitschlanddc
tentoonstellingen te Rijssel en te Hamburg hebben het ge-
toondkomt men zeer goed op de hoogte eener dusdanige
vverktuigelijke bewerking van het vlas. Ook hier te lande
zijn reeds in Noord-Braband en Zuid-Holland proeven met
zulke werktuigen genomen welke in den aanvangzoo als
veelal met nieuwe dingen het geval iswerden afgekeurd
maar die thans, nu men geleerd heeft er mede om te gaan,
zeer worden geprezen.
Geschikte arbeiders zullen ook hier in Haarlemmermeer wel
te vinden of te vormen zijn, en juist het aankomend geslacht
i* bij deze werkzaamheden zeer goed te gebruiken. Doch het
is raadzaam ook tevens op goedkoope bewerking het oog te
hebben, waar het geldt om het vlas althans op even voor-
deelige wijze als in andere streken te bereiden, en wijl de
winsten voor den teler natuurlijk zullen toenemen naarmate de
kosten van bearbeiding lager worden. Daarop kan het gebrui
ken van geschikte werktuigen van veel invloed zijnen ook dit
zal dus reeds bij den aanvang of wel later een zaak van veel
belang zijndie deze vereeniging zal hebben te onderzoeken.
Na deze duidelijke uiteenzetting van het groote gewigt der
zaak, zal eene verdere aanbeveling tot deelnemen aan deze
Vereeniging aan alien, die belang bij de welvaart van polder
en gemeente hebbenwel overbodig zijn. Zelfs in het onver
hoopt geval van een minder goeden uitslag dezer proefbewer-
king van 20 bunders vlas, kan het geldelijk te kort, over
zooveel aandeelen verdeeldnimmer zeer groot zijnen gelijk
gezegd, zou ook dan nog die opoffering zijn nut hebben en
geen weggeworpen geld mogen heeten. Als daarentegen deze
eerste proef goed slaagt en daardoor de grondslag wordt ge-
legd tot het bewerken van het vlasin dezen polder geteeld
