- 80 -
Bij den Burgerlijken Stand zijn aangegeven:
van 3 tot en met 17 Mei 1864.
Haarlemmermeer-Polder
Landbouw.
KORT VERSLAG
-enkele gevallen van longziekte waargenomenonder de schapen
ondervond men liier en daar nadeelen van den worm op de
liuid.
In 1863 zijn de hierna vermelde bundertallen beteeld ge-
weest met de daarbij genoemde gewassen en waarvan de op-
brengst was als volgt
getal opbrengst gezamenlijke
buudera. per bunder. mudden.
Tarwe2161 25 mudden 54,050
Bo^e439 25 11,875
Garst180 40 7,200
Haver2804 40 112,160
Koolzaad266 25 6,650
Envten87 25 2,175
Boonen116 25 2,900
Aardappelen. 292 300 77,600
Wortelen98 300 29,400
Meekrap226 onbekend.
•yias1627 onbekend.
Er waren voorts 7757 bunders graslandhooi en klaver;
bet gewas daavvan was vrij goed.
Er zijn ruim 31 bunders eiken- en ander hakhout en rijs-
liout; een gedeelte daarvan groeit goed, een ander gedeelte
voldoet niet aan de verwachting.
De veeteelt neemt toe; De veestapel was in IS63 niet
ongunstig.
In 1863 waren aanwezig
14 hengsten, 999 ruinen, 1216 merrien313 veulens, 135
stiercn542 ossen 3984 koeijen499 pinken en vaarzen,
2308 kalveren7 ezels8781 schapen, 4961 lammeren
1746 varkens, 554 bokken en geiten. Ilet pluimvee bestond
in 1863 in ongeveer 8343 kippen, 1535 eendenen 1160
ganzen.
In 1863, den 11 Junij, is alhier voor de eerste maal eene
wolmarkt gehouden, daarop werden aangevoerd ongeveer 1400
vachten, zoo op monster als bij aangevoerde partijen; de prijs
was van 1,30 tot /1,60 per Ned. pond. Men rekent de
opbrengst van wol niet minder voordeelig dan in het vorig
jaar.
Op de veemarktcn te Haarlemmermeer werden in 1863
aangevoerd
Voorjaars-Veeraarkt. 1 April, 42 koeijen, 5 paarden, 15 scna-
pen, 7 varkens en 1 geit.
Paardenmarkt. 17 Junij, 1 koe, 205 paarden en 78 schapen.
Nniaars Yee- en Paardenmarkt. 4 November, 510 koeijen,
87 paarden, 76 schapen en 8 varkens. 11 November,
216 koeijen, 39 paarden, 16 schapen en 4 varkens. 18
November, 50 koeijen, 8 paarden en 12 schapen. 25 No
vember17 koeijen, 5 paarden en 4 varkens.
V.erveeningJug I en Fisscherij.
In 1863 zijn ten kantore van den rijks-ontvanger afgegeven
126 consenten tot verveening, en wel voor: 6745 veen-
stokken turf, le. soort, le. klasse; 125.710 duizendtallen
turf, le. soort, 3e. klasse; 3794 hoopen kluiten turf, 2e.
soort3°. klasse.
Daarop zijn gegraven geworden59,111 ton turf, le. soort,
3e. klasse; 493,001 ton turf, le soort, 3e klasse; 20,340 ton
turf, 2e. soort, 3e. klasse.
Den 12den dezer heeft aan het provinciaal gouvernement van
Noord-Holland de aanbesteding plaats gehad voor het bouwen
eener school en onderwijzerswoning in deze gemeente, op Abenes.
De minste inschrijver is geweest B. van der Vlugt, te Haar
lemmermeer, voor 12,997.
Naar men verneemt is de beer Mr. J. -P. Amersfoordt naar
Parijs vertrokken om in persoon Z. M. den Keizer Napoleon III
voor de hem verleende onderscheiding dank te betuigen.
Donderdag den 12den dezer heeft eene bijeenkomst plaats
gehad van het comite voor het ontwerpen van een aanleg van
spoorwegen door Haarlemmermeer; het prospectus van dit
ontwerp zal waarschijnlijk spoedig in druk verschijnen.
GEB0REN: Johannes, zoon van C. Zwaneveld (ongehuwd). Johanna,
dochter van \V. Kasberg cn A. v. Zcist. Franciscus zoon van T. Lam-
mers en J. van Mares. Catharina, dochter van A. Kooring en T. Sale-
mons. Fhijsje, dochter van L. v. Seters en W. Koole. Adriaan,
zoon van A. Breure en A. K. Maris. Maaike, dochter van B. Buurman
met E. Hoogendoorn. A. van der Steen met A. de Haari. D. van
.Tuijl met \Y. van Gulik. G. Teunisse met G. Binkhorst.
GETR0UWDC. Korsman met N. Brouwer. J. de Vries met W.
Ilaverkamp. P. Zuiderduin met M. Koning. J. van Egmond met
M. Poelgeest. J. N. Siljee met G. Boon. K. Vries met G. Meijn.
G. P. Beljes met H. van Aalst. P. Stravers met M. E. Teuiing. J.
Poen met A. Mienis. D. van Houten met A. van Zinderen.
Bij de op den 18den Mei 1. 1. plaats gehad hebbende her-
stemming voor twee Hoofd-ingelanden van den Haarlemmer-
meerpolder, zijn in het geheel uitgebragt 378 stemmen.
Daarvan verkreeg de heer A. Falkenburg 206de heer R.
P. Bultman 170, de heer P. J. Ott de Fries 144 en de
heer P. Knaap Gz. 142 stemmen; weshalve beide eerst-
genoemde heeren tot Hoofd-ingelanden zijn verkozen.
Gecrtruida Anna Maria, dochter van J. Baten en It. Jansen.
en
Johanna, dochter van W. de Groot en M. Thepen. Tannelje, dochter
van A. Visbeen en H. de Groen. Dirk, zoon van J. Bier en D. Blaauw.
Johanna Berdina, dochter van C. Smelter en H. G. Mulders. Cornqlis,
zoon van J. Vriesman en A. Holland. Dingena, dochter van C. v. d.
Ilout en J. Somers. Arie, zoon van D. Oldenburg en B. de Haan.
Cornells, zoon van J. W. Verhoeve en G. de Bruin. Adrianus, zoon
van B. Maas en A. Winkel. Maatje, dochter van .1. Alderlieste en K.
C. van der Wal. Maria Elisabeth, dochter van VV. Koekhoven en A.
Dorbeck. Cornells, zoon van P. de Geus en C. de Haan. Stephanus,
zoon van A. Meijer en M. Okko. Susan Adelbert Corneille, zoon van
D. Rijncnberg en J. H. Veenendaal. Johanna Cornelia, dochter van A.
van Son en P. Verheul. Maria Johanna, dochter van G Clement en
J. Vermeij. Sientje, dochter van A. den Boer en N. van Dijk. Lena,
dochter van C. Buitetaar en G. v. d. Berg.
OVERLEDEN: Jan, oud 4 jaren, zoon van J. Oostwouder en J. Beem-
sterboer. Jacob, oud 26 jaren, zoon van P. Rus en P. Palenstcin.
Martijnlje Kooimans, oud 29 jaren, gehuwd geweest met M. v. Ravestein.
Aiendje, oud 20 jaren, dochter van H. Santifort cn T. Hundervanger.
Vroukje, oud 7 dagen dochter van H Blanksma en W. Baartman.
"Wilhelmus, oud 6 weken, zoon van V. Huisinga. Johannes, oud 1
jaren, zoon van C. v. Egmond -en M. Schrama. Maria, oud 18 jaren,
dochter van J. Dirken en H. C. Veithorst. Jan, oud 22 jaren, zoon
van A. Pater en J. Zee.
0NDERTR0UWDS. van Duijn met M. Kostman. J. Biesheuvel met
J. van Gulik. W. Westcndorp met M. A. van Opsdal. A. van Rijs-
wijk met J Neutcbooin. J. de Waal met A de Raden. C. Groot
U I T GBONINGEN.
Het Westerkwartier, April 1864.
Dit gedeelte van de provincie Groningen strekt zich op eene
aanzienlijke lengte uit langs de Eriesche grenzenen is het
Westelijk gedeelte van genoemde provincie.
Het Hoendiep, loopende van destad Groningen naar Eries-
landgeeft ongeveer de scheiding aan tusschen de hooger
en lager gelegen en tusschen de klei-, en de zand- en veen-
gronden. De kleigronden liggen ten Noorden en de zand- en
veengronden ten Zuiden van dit kanaal.
De waterstand laat hier tot dusver nog veel te wenschen
overdocb zal nu weldra verbeterd worden. Laugs het Hoen
diepook aan de Noordzijde, zijn de landen zeer laag gelegfen
en moeten door watermolens droog gehouden worden. Van
hier in eene Noordelijke rigting naar het Eeitdiepwordt
de grond hooger en vruchtbaarder.
De kleigronden zijn hier zeer verschillendvooral ook in
de moeijelijkheid van bewerking. Te Aduardden Ilam en
Noordho<a is de klei buitengewoon zwaar, zoodat het land
daar nog voor korte jaren met zes paarden geploegd moest
worden. Ik moet hierbij herinnerendat de ploegen toen ook
nog zeer ondoelmatig ingerigt waren en deze nu sedert dien
tijd aanmerkelijk verbeterd zijn.
Langs het Eeitdiep zijn de gronden zachter en eenigzins
zavelachtigen in het Noord-Westelijk gedeelte treft men de
Waardster en Jiuigezandster polders aandie zeer vrucht-
baar en bijzonder voor koolzaad geschikt zijn. Eerstgenoemde
polder werd in het jaar 1660 en de laalstgenoemde in 1794
binnengedijkt.
Het spreekt wel van zelf, waar de gronden zoo veel ver-
schillendat daar ook de koop- en huurprijzen ver uiteen
moeten loopen.
Wanneer wij eene boerderij in de beste streken van het
Westerkwartier nemen, ter grootte van 40 bunders, bezwaard
met /8.00 vaste huur, waarvan pi. m. gedeelte bouw
en groenland ismet eene goede behuizingdan bedraagt
de koopprijs gemiddeld van 1100.00 tot 1200.00 per
bunder.
Enkele losse stukken worden wel veel hooger verkocht
vooral wanneer deze in de nabijheid van dorpen gelegen, of
oude weilanden zijn.
Wordt nu zulk een boerderij voor 6 jaren verhuurd, dan
brengt die pi. m. f 80.00 per bunder op, en enkele oude
graslanden voor een jaar/ 120.00 a/ 130.00.
Langs de Eriesche grenzen wordt veel groenland gehouden
ongeveer tegen /5 bouwland, en veel en best rundvee.
Hier wordt ook veel werk gemaakt van de zuivelbereiding en
levert men beter boter dan in eenig ander deel van de pro
vincie Groningen.
De vruchtopvoIghig is hier zeer verschillend en ook niet
vast. Voor de algemeenste mag echter de navolgende gehouden
worden: Men begint hier veelal met 1°. roode klaver, 2°. kool
zaad, 3°. wintergarst4°. boonen, 5°. haver, 6°. vlas, 7°. tarwe
of weder roode klaver. Ook verbouwt men weldoch vroeger
meer dan nu, na 3°. wintergarstaardappelen en vervolgens
tarwe of haver; doch door het steeds weder te voorschijn
komen van de aardappelziektekomt men hier meer en meer
van terug.
Het broken wordt liier meer en meer afgeschaft en wordt
zelden meer aangetroffen. Deze kostbare en, velen zeggen
noodelooze bewerking van den grond, wordt vervangen door
den klaverbouw en de rijenleelt.
Is het land evenwel, door bijzondere omstandighedenzeer
vuil van onkruiden geworden, of wil men belangrijke versra-
vingen doen, dan wordt de braak soms nog noodzakelijk
geacht en hierna koolzaad en vervolgens wintergarst enz. ver-
bouwd.
Sommige landbouwers zijn nog zeer tegen de vlasteelt inge-
nomen, hoofdzakelijk omdat hieraan zoo veel werkzaamheden
verbonden zijn.
Deze hebben nog vrij algemeen de volgende vruchtopvolging
1°. braak of roode klaver, 2°. koolzaad, 3°. wintergarst, 4°. boo
nen, 5°. haver, 6°. tarwe en hierna klaverdoch in dit geval
geeft de tarwe doorgaans niet veel.
Naast koolzaad en tarwe mag de teelt van vlas in deze
streken voorzeker onder de belangrijkste gerekend worden.
De vlasteelt levert veel werk op, vooral ook voor vrouwen
en kinderendie veel van het gewoon landwerk niet kunnen
verrigten. Zij geeft goede rekening in streken, waar ten alien
tijd over genoegzaam handenarbeid te beschikken iswaar dit
niet het geval is kan de vlasbouw soms moeijelijkheden opleve-
renomdat het in den regel gebeurt dat de eerste werkzaam
heden aau den oogst hiervan verbondentegelijk invallen met
den oogst van andere gewassen en hierdoor dan noodzakelijk
eenige vertraging in de werkzaamheden moet ontstaan, die
welligt geen uitstel toelaten.
Hieraan mag het daarom ook toegeschreven worden, dat
de vlasteelthoe voordeelig ookin deze en vele andere stre
ken geene meerdere uitbreiding erlangt.
In de gemeenten Aduard en Zuidhorn werden verleden jaar
eenige bunders ongeroot vlas opgekocht voor Belgische rekening,
voor/4 a/ 500,00 het bunder. Zoo de koopers hierbij goede
rekening vinden en deze handel in ongeroot vlas hier in het
vervolg regel mogt worden, dan zullen lioogst waarschijnlijk
gaandeweg meer bunders met vlas beteeld worden.
Hier wordt ook veel werk van den klaverbouw gemaakt.
Op eene boerderij van 40 bunders waarvan p. m. bouw
en weiland is, heeft men gewoonlijk 6 a 7 bunders met
klaver, de grootste helft roode en bet overig gedeelte wilte.
De roode klaver wordt gedeeltelijk groen opgevoederd aan
de paarden, bij wijze van stalvoedering, en gedeeltelijk tot
hooi gemaakt voor winter-voeder; de witte klaver weidt
men gewoonlijk den jaar en ploegt die daarna weder om voor
koolzaad. [Wordt vervolgd.)
VAN DEN
Gezondheidstoestand van het Vee, alhier en
in den omtrek,
gedurende het eerste kwartaal des jaars 1864.
Bij het paard kwamen gedurende dit tijdsverloop geene
besmetlelijke ziekten voorook geen heerschendetenzij men de
vrij menigvuldige gevallen van hoestklaarblijkelijk veroorzaakt
door de aanhoudende Noorden en Noord-oosten windendaaron-
der mogt willen rekenen. Onder de overige ziekten kwamen
nog eenige weinige gevallen voor van koliekhet voederen van
boonenstroo (hier omstreeks wel de meest algemeene oorzaak
dier ongesteldheidheeft trouwens het meest in den voor-,
minder in den nawinter plaats. Een paarddat met tarwestroo
gevoed was stierf daaraanik heb al meermalen opgemerkt,
dat dit stroo meer aanleiding geeft tot drooge ophoopingen in de
dikke darmen, dan ander wit stroo en meen dit toe te mogen
schrijven daaraan, dat het, sclioon in mindere mate, dezelfde
eigenschap bezit als de tarwe, om n. 1. de darmontlasting te
vertragen, Overigens bleek het bij de lijkopening duidelijk,
dat het gevaar dier ziekte reeds geweken, maar dat het paard
gestorven was aan eene bijkomende longontsteking, veroorzaakt
zooals naderband uitkwamdoor het ingeven der dranken
door den neus. Wanneer zal men die hoogst verkeerde ge-
woonte toch nalaten en bedenken datzoo het ingeven van
vloeibare geneesmiddelen door den mond reeds gevaarlijk is
als dan het ingeven door den neus, wel in de meeste geval
len doodelijk zijn moet. Ook een eeejarig veulen stierf kort
na het doorstaan van een koliek; aan dit was droog kaf ge-
voerdhardnekkiger verstoppingen dan daaruit kunnen ont
staan heb ik bij paarden en koeijen nooit meer gezien en
ik stel het daarom ongeveer gelijk met een vergift; maar
waarom het dan ook niet natgemaakt? water is toch altijd
voorhanden en onkostbaar, of is die moeite soms te groot r
Toch zou het veulen nog behouden gebleven zijn maar in
den herfst reeds achterlijkkon het dezen schok niet weerstaan
en stierf van zwakte. Een paard leed aan eene slepende le-
veraandoeninggepaard met of liever gevolgd door doorloop
die kwaal was, men erkende het zelf, het gevolg van een
onmatig gebruik in den herfst; dus, eigen schulden daar
wordt men het meest om gemaand, zegt het spreekwoord.
Een ander, eene veulenmerriegeraakte uitermate hevig be-
vangendoordien menvan den hengst terugkeerendeer te
sterk mede gereden en het daarop in eene tochtige schuur
geplaatst had; is«het reeds eene verkeerde gewoonte om een
paarddat pas besprongen ishard te laten loopenwaarlijk
de natuurdrift werkt te sterk bij het dierdan dat men het
nog zou behoeven aan te sporen om naar zijn veulen terug
te keeren; integendeel, men moest dit veeleer beteugelen dan
daaraan toe te geven. Zwelling van bet harde verhemelte
komt bij de paarden nog al- eens voor, en wel altijd meer
's winters dan zomersditmaal waren de gevallen daarvan
ongemeen menigvuldig, en zij ging bij een paard vergezeld
van hitte en roodheid der mondholte, zwelling der tong en
eene overvloedige afscheiding van voehten; alien verschijnse-
lendie aan het mondzeer denken deden.
Maar dat heerscht nu gelukkig niet meerzegt ge zeker
niet waar lezer? Heerschenneen! maar enkele gevallen er
van kwamen toch hier en daar nog voorop eenen stal zelfs
onderscheidene. Alle oprperking verdient, dat het zich tot
dien eenen stal, hoewel midden in eene veerijke gemeente
gelegen, bepaaldeen dat het op dien en de weinige andere
stallen elders, allee'n het vee aantastte dat aangekocht was
en waarvan men veelal met zekerheid wistdat het vroeger
nog niet aan die ziekte geleden hadal het overige vee dier
eigenaarsdat vroeger de ziekte doorgestaan had of er toen
niet vatbaar voor bleek, bleef verschoond. Verder leed een
rund aan eenen slependen doorloop, vermoedelijk veroorzaakt
door de aanwezigheid van heeremoes in het hooide anderen
er reeds lang aan gewoon, hadden daar geen hinder van.
Nog eene andere koe had dezellde ongesteldheidbij deze
was ze het gevolg van eene aangeboren zwakte der ingewan-
den, die erfelijk bleek te zijn, wijl men hare moeder en hare
zuster beiden er reeds om had weg moeten doen.
Twee runderen werden erustig ongesteld door het vatten
van koude; eene openstaande staldeur aan de windzijde was
er de oorzaak van. Uit diezelfde oorzaak ontstaan op dien-
zelfden stal schier iederen winter ongesteldhedentoch schijnt
men er niet wijzer door te worden. Ook een pink op eenen
anderen staldie vlak bij de deur stondwaar het hooi
