WEEKBLAD
1865.
Vrijdag, 12 Mei.
IV0. :'fd$
XAN
A AN LANBBOUW, GEMEENTE- EN POLBER-BELANGEN GEWIJD
Landgenooten
Xesde Jaargang
Hoofdredacteur C. E. DE CLERCQ.
Laivdbouw.
EEN BRIEF van LIEBIG,
HAARLEMAIERHEER
PRIJS VAN HET ABONNEMENT
in het Jaar. f e._
Alio Toezendingende Kedactie betreffende, moeten geschieden aan
den Hoofdredacteur, te Haaelem, Kruisstraat, Wijk 6, N°. 513.
Toen nu 50 jaren geleden ons onafhankelijk volksbestaan
bedreigd werd, heeft het Nederlandsche Leger, onder aanvoe-
ring van den Prins van Oranjekrachtig en roemvol raedege.
werkt tot afivending van het gevreesde juk; maar ook ay
die zelven het zwaard niet konden aangrijpen, hebben willen
bijdiagen ter bewaring der vrijheid kort te voren verworven
en toen van eenige edele mannen eene roepstem uitging „ter
vereeniging in werkzame, liefderijke, vaderlandschedeelne-
mende zorg voor oude Nederlandsche Krijgsliedenwas het
antwoord, door het gansche volk gegeven: de oprigling van
het Funds ter Aanmoediging en Ondersteuning van de Gewapende
Bienst in de Nederlanden. Dat Fonds, gestijfd door de giften
tijdens den strijd tegen Belgie ontvangen, door jaarlijksehe
collecten, door schenkingen en legaten, heeft namens het Ne
derlandsche volk aan vele duizenden hulp in hunnen nood
aangebodenaan aller billijke aanvragen te voldoen is het
echter mmmer bij magte geweest. Het daartoe in staat te
stellen zoude eene schoone uiting van onzen volksgeest zijn;
maar nu wy weldra met dankbaarheid herdenken zullen, hoe
voor 50 jaren bij Waterloo onze vrijheid verzekerd werd, nu
vooral mag van ons verwacht worden, dat wij, het voorbeeld
onzer vaderen volgende het door hen gestichte Fonds ster-
kenopdat
aan de deelgeregtigden van Waterloo eene extra gra-
tificatie worde verleend ter herinnering aan die heugelijke
overwinning; in het Fonds als deelgeregtigden wor
den opgenomen alle Nederlanders, die bij Waterloo
gestreden hebben, en van goed zedelijk gedrag doch
onvermogend zijn; de categorien van deelgeregtig
den tot het Fonds worden uitgebreidopdat honderde
oude en verminkte of infirme krijgslieden ook van
andere oorlogen niet te vergeefs onderstand vragen.
Moge die verwachting niet worden beschaamdzegge
memand: het is de roeping des Staats, niet de mijne, den
krijgsman in nood te ondersteunenDe Staat ja verleent
pensioen en gagement, maar kan dat niet als naar regelen
bij de wet vastgestelden vermag niet acht te slaau op
de bijzondere omstandigheden van iederen gebrekkio-en of
ouden krijgsman.
Nederlanders! in 1815 beriep men zich niet, waar het
gold een werk van liefde aan den krijgsman te verrigten, op
den Staat, doet ook gij zulks niet in 1865.
De buitengewone giften die Gij tot de voorschreven
doeleinden zult willen afzonderen, zullen worden ingewacht
door al de Leden van het Iloofdbestuur, en door al de Le-
t en der Districts- en Plaatselijke Commissien ten Uwent
gevestigd.
Het Hoofdbestuur van het Fonds ter aan-
i n !frEEDAM moediging en ondersteuning van de Gewa-
10 Mei 1865. pende diensl in de Nederlanden
J. W. H. Kutgers van Bozenburg, Pres.
H. L, M. Lcden Secretaris.
PRIJS DER ADVERTENTieW
van 1 6 regels 75 Cents. Elke regel meer 12'/^ Cents.
Zegelregt bij elke plaatsing 35 Cents.
Toezcuding uiterlijk Woensdag. Adresvan Bonga C°.Amsterdam.
UIT DE UTRECHTSCHE KLEISTREEK.
April 1865.
Het zal zeker wel weinige menschen heugen een April-
maand te hebben beleefd als de jongst verloopene. Wie had
den Jaatsten dag van de maand Maart gedacht dat het vee
nog voor Meidag zou kunnen worden ingeschaard en wie had
zich een Meimaand durven voorstellen zoo groen, zoo heerlijk
als wy nu hebben. Doch volmaakt is er niets onder de zon,
hoe heerlijk de stedelingen het weder ook vindenvoor den
landman blyft er al weder te wenschen over. Door de aan-
houdende droogte hebben de veldgewassen veel te lijdenvan
het koolzaad zal weinig of niets teregt komen, daar het door
milhoenen aardvlooijen wordt geplaagd; reeds sints bijna
drie weken^ zou het gebloeid hebbenware het niet dat de
bloesem voor bet opengaau reeds vernield werd en het enkele
steeltje ontdaan van blad en meeldraden, zich naakt aan ons
cog vertoont. Zeer zeker zon onder gunstiger omstandigheden
Wf A0™- OVerVOed!S ge"'e6St ZijD" Er "'J" dan 00k
dle het zaad reeds hebben omgeploesrdhoewel het
my voorkomt dat dit besluit wel wat spoedig genomen en
uitgevoerd is; een goede alles verkwikkende regen kan nog
veel verandering aanbrengente meer daar er nog overvloed
van tijd is om boekweit te zaaijen en men ligt, zooals men
het noemt, de kat eerst uit den boom kan zien, en ook nog
omdat een halve zaadbouw toch altijd gelijk staat met een
goeden boekweitbouwnog daar gelaten dat men in zaad-
stoppelen meer kans heeft van een goed tarwegewas dan in
boekweitstoppels.
De tarwe, hoe schoon en spoedig hare ontwikkeling ook in
het begin van April was, is tot een soort van stilstand ge-
komenen begint op enkele plaatsen, vooral op niet zeer
vruchtbare gronden en vooral daar waar het zand hoog ligt,
geel te wordenzoodat eene spoedige verandering in het weder
ook voor dit gewas, de steunpilaar der Stichtsche bouwerijen
gewenscht is.
De rogge groeit wel door, doch blijft spillig, waarin, vooral
nu zij reeds in de aren begint te schieten weinig verbete-
ling te wachten is, zoodat het vooruitzigt van dit gewas
geen bijzonderen oogst doet verwachten.
Garstdit jaar in deze streken weinig verbouwd en welke
zich dezen winter, het strenge weder in aanmerking genomen
nog al goed had gehouden, ontwikkelt zich redelijk goed,
doch belooft niet wat men een ruime opbrengst zou kun
nen noemen.
Zomerkoren, als erwten, wikken, linzenboonen enz., heb
ben zeer veel van de aardvloo te lijden en worden er bijna
door ten onder gehouden, zoo zeifs dat op vele stukken de
helft, soras twee derde van het gezaaide, in een armoedig
tooisel gehuld, staat te treureneene spoedige verandering
van het weder kan hierin eehter nog veel verandering bren-
genzoodat men ten opzigte van deze gewassen nog op een
goeden afloop hoopt.
Van de haver is nog weinig te zeggendaar deze later
gezaaid zijnde nog niet veel van zich laat zien, heto-een
echter ook al weder doet vreezen, dat van het gezaaide door
de aanhoudende droogte veel zal achterblijven.
Het eenige, waarover men niet zoo veel jobsiades kan aan-
heffen, is de klaver en het gras; hoewel beide beter liadden
kunnen zijn, is bet toch te voorziendat, vooral de klaver,
dit jaar een ruimen opbrengst zal geven, hetgeen hier zoo
goed te stade komt voor booi, daar de stalvoedering dezen
winter door de schaarste van het hooi veel geld aan koeken
en koren heeft gekost.
Het gras dat bij uitnemendheid gegroeid is, is in den
laatsten tijdvooral door een paar strenge nachtvorsteneen
weinig terug gebleven, doch het vee heeft toch volop, ten
gevolge waarvan de kaasmakerij hier overal reeds weder in
vollen gang is.
De prijzen der kaas schijnen zich goed te zullen houden,
daar voor stal- of hooikaas tot 22 gulden voor de 100 pond,
oud gewigt, wordt gegeven.
Op de Uiterwaardenlangs de Lekstaat het gras ook
redelijk goed, doch daar deze reeds eenige jaren het winter-
water gemist hebben en in den regel druk gehooid worden
is het te verklarendat de opbrengst der verpachtingen dit
jaar iets minder zijn dan de vorige, waarop de goede stand
der klaver ook wel van eenigen invloed zal zijn.
De plaag van Meikevers en den aankleve van dienwordt
ook langs de rivier even als in Gelderland ondervondende
berigtgever uit de Betuwe heeft er in het vorige nummer
waarhjk niet te veel van gezegd, en het met regt een plaa<*
genoemd. D
Het vee isten gevolge waarschijnlijk van een goed voor
uitzigt op de weijerij goed op prijsvoor gust zoowel als
jong en melkvee worden goede prijzen besteed.
Jonge vaikens houden zich ten gevolge der vele vraag goed
op prijs, voor biggen van 6 a 8 weken wordt van°9 tot
14, gulden naarmate de kwaliteit besteed.
A an de vruchtboomen beloven de kersen dit jaar weder
veel, peren redelijk, appelen weinig of niets.
over het gebruik: van het rioolwater.
Sints vele jaren houdt men zich in Engeland ernstig bezig
met de wijze van afvoer der meststoffeu uit de steden? Voor-
namelijk voor Londen was dit eene levenskwestiewaar de
verontreinigde Theems schadelijke en ziekte-vervvekkende uit-
wasemingen langs zijne boorden verspreidde en in den zo-
mertijd zelfs het verblijf in het Parlementshuis verbood.
Men heeft daar besloten tot het riolenstelselwaardoor de
sekreetstoffen een uur beneden de stad in den Theems worden
gepompt. Onlangs is dit reusachtige werk dat vele millioe-
nen kosttevoltooid. Hier stond de gezondheidskwestie boven
aanen de vraag of die stoffen ook tevens voor (Jen land-
boum dienstbaar konden worden gemaaktkwam daarbij op
den achtergrond.
Het is zekerdatwaar men in de gelegenheid isen
voor kleinere steden is dit mogelijk het terstond en onvcrr
mengd wegvoeren der meststoffen de voorkeur verdient.
AY ij deelden vroeger reeds het een en ander medewat
hieromtrent ten opzigte van Berlijn is voorgevallenwaar men
ook om het belang van den landbouw het aanbevolen riolen
stelsel heeft afgekeurd.
Doch waar eenmaal de kwestie is u'itgemaakt en men geen
beter middel tot reiniging der steden heeft gevondendan
de doorspoeling met water door onderaardsche kanalepdaar
blijft nog de vraag over, kan van dit rioolwater ten dienste
van den landbouw gebruik worden gemaakt?
Hierover is ook weder in Engeland veel getwist. Over bet
algemeen beweerden de lnndbouwers, dat dit zoo verdunde
mestwater meestal de moeite van het opbrengen niet waard
was. De landbouw-scheikundigen trachten aan te toonendat
daarin nog genoegzaam vruchtbaarma'^ende stoffen aanwezig
waren om het althans met veel nut tot bevloeijing van wei-
land te kunnen aanwenden.
Deze kwestie is thans op nieuw ter sprake gebragtnaar
aanleiding van een plan om het rioolwater van Londen ter
bemesting aan te wenden en Liebig de grootste onzer land-
bouwscheikundigenheeft daarover in bet navolgend schrijven
zijn oordeel uitgesproken.
De brief is aan den Lord-Mayor van Londen gerigt.
Mylord
Veroorloof mij nog eens op de kwestie van het gebruik
der sekreetstoffen terug te komen en uwe aandacht te vestir
gen op eenige feitendie niet onopgemerkt mogen blijven.
Ik heb het steeds als eene zaak van eer beschouwd om
een ieder mijne ondersteuning te schenken die het beproefde
om middelen en wijzen uit te denken, om het gebruik der
meststoffen uit de steden voor den landbouw mogelijk te ma-
ken. A7an ieder dergelijk ontwerp nam ik met de levendigste
belangstelling kennis en wenschte het van harte kans tot wel-
slagen toe. Dit waren dan ook mijne gevoelenstoen ik voor
de eerste maal iets van het plan der heeren Napier en Hope
vernamdaar mij elke wijze van gebruik van het Londenscbc
rioolwater beter voorkwam, dan om het, zoo als tot nu toe
geschieddenutleloos in de zee te doen wegstroomen. Ja
ik achtte het zelfs zekerdat de stijgende prijs van alle mest
stoffen binnen een niet zeer geruimen tijd, de landbouwers
dwingen zal om het rioolwater te gebruiken om even ruime
oogsten als vroeger te verkrijgeuzoodat de ondernemers van
het riolenstelsel er op bedacht behoorden te zijnin den
aanleg die wijzigingen te brengen, dat daardoor het riool
water terstond op de velden der landbonwers kon worden geleid.
Daarom wijdde ik ook eerst geen bijzondere aandacht aan
het ontwerp der heeren Napier en Hope, maar nadat ik nu
alle omstandigheden heb nagegaanen vernomen dat het plan
algemeene belangstelling ondervindten de ondernemers van
al hun invloed gebruik maken om de stedelijke overbeid tot
het aannemen van hun ontwerp te bewegenen terwijl ik
daarbij bemerk dat het inzigt van den Londenseben magis-
traat met het mijne overeenstemtzoo heb ik het verlangen
niet kunnen weerstaanom mijn eigen gevoelen over deze
zaak schriftelijk aan u mede te deelen.
Als ik het ontwerp der heeren Napier en Hope goed begrijp
dan is het hun voornemen om bet rioolwater van de noord-
zijde van den Theems te gebruikenhet daartoe aan de plaats
waar het in de rivier wordt opgepompt, te Abbey-Mills op
te vangen, het langs een kanaal van 9 mijlen lengte, met
een verloop van 9 duim per Engelsche mijl weg te lei den,
aan het einde een groote kom te bouwendaar de vloeistof
pp nieuw 24 vpet hnpg cp te pempen en deze dan eindelijk
door een ander kanaal, naar de 44 mijlen van Londen ver-
wijderde Maplin-zanden (eene duinstreek op de kust van Essex)
te leiden. Zij willen daar eene uitgestrektheid van 4500 bun-
