- 54
demen^de Hcrigtcn.
I
lets uit (len Anna-Paulowna-Polder.
en daarentegen pootaaidappelen van 12 lood elk, 11,000
ned. pond of 180 mud van bet bunder.
In de Purmerender Courant van Zondag 21 Februarij leest
men het volgendei
"VVij vernemen met veel genoegendat de toestand van den
Anna-Paulowna-Polder, die zoo veel besproken belangvijke
indijking in Noord-Hollandzich in de laatste jaren zeer veel
heeft verbeterd. Het oostdeel en een groot gedeelte aan het
westelijk deel kunnen tbans gezegd worden geregeld in cul-
tuur te zijn. Men heeft daar thans oogsten van 25 a 30
mudden uitmuntende tarwe, dus meer dan de gemiddelde
opbrengst van goed land. Het vlasland word tegen hooge
prijzen afgezet. De uitgebreide teelt van het vlas oefent een
krachtigen invloed op alles uit; en geen wonder, als men
nagaat dat het land daarvoor wordt verhuurd tegen 300 a
400 ja hooger per bunder. Yoor het aanstaande saizoen
werden o. a. 25 bunders reeds gevlasd land tegen 400 per
bnnder in vasle paclU genomen. Dit land is gedraineerd,
waardoor de waarde is verhoogd.
Deze polder, vroeger zoo afgelegen, is thans in het bezit
van uitmuntende communication door vaarten en wegen. De
laatstgenoemden, voor een groot gedeelte begrindbieden alle
gemak aan, en de spoorweg, met het, in het midden geves-
tigde station Anna-Paulownaheeft voor den polder onschat-
bare waarde. Ook het telegraaf bureau doet goede diensten.
De Noord-Hollandsche spoorweg doorsnijdt een gedeelte
van de zandgronden des polders en daar laat de ontwikkeling
nog veel te wenschen over. Er ontstaat daar wel een nieuwe
buurtkerkland genaamdwaarbij dit jaar eene nieuwe school
zal gebouwd worden; wel zijn daar enkele eigenaren met de
cultuur bezig, maar bet schijnt eensdeels dat de bezittingen
daar nog te groot zijn, anderdeels dat men nog niet hersteld
is van de vroeger geledeu verliezen. Men heeft daar te vroeg
willen cultiveren. Eerst moesten die losse gronden eenigen
zamenhang krijgen en het voorname pnnt, de bemaling, goed
geregeld zijn. Dit laatste, de bemaling, is thans in volkomen
orde door verschillende verbeteringen aan de stoommachines
aangebragt, en wat de kracht dezer landen aangaat, vlas,
erw ten en verschillende andere gewassen, vooral aardappelen,
worden thans aldaar met voordeel gebouwdwanneer men het
land maar durft bewerken. Is eenmaal deze oppervlakte vol-
ledig in cultuur, dat zeker bij de ondervinding, die men thans
krijgt, binnen weioigen tijd zal gebeuren, dan zal het algemeen
blijken dat de zeepolders toch eigenlijk tot de vruchtbaarste
behoorenal zijn in den beginne de bezwaren grooter, daar
de mindere vruchtbaarheid der gronden een gevolg is van
hunne vastheid, en het groote zoutgehalte.
Waren die gronden in den beginne maar rustig gedurende
eenigen tijd aan de werking der natunr overgelaten en alleen
maar voor goede bemaling en verkaveling gezorgd geworden,
dan ware veel geld gespaard en Zeker het land niet zoo zeer
in discrediet geraakt. Dat heeft veel kwaad gedaan, de ont
wikkeling zeer tegengehouden en velen afgeschrikt, zelfs bij
bet groote gebrek dat allerwege aan land bestaat.
Uit belangstelling in deze onderneming, die zooveel moeite
heeft gekost, maar zoo krachtig in stand gehouden is.zullen
wij gaarne van tijd tot tijd eenige berigten van daar opnemen.
Wij bevelen ons aan bij de nijvere bevolking des Atma-Pau-
lowna-Palders voor het ontvangen dier berigten, niet twijfe-
lende of dit zal bijdragen om belangstellenden op te wekken
ook daar eens te gaan zien hoe de landbouw-nijverheid zich
aldaar onlwikkelt.
MANGEL WORTELSUIKER-FABRIEK
in 1811 te Oosterbeek opgerigt.
Yoor zeven en vijftig jaar werd eene „mangelwortelsuiker-fa-
briek" op kleine schaal en met de hulpmiddelen.van dien tijd,
tot stand gebragt door een ondernemend jongeling, J. Backer
genaamd, nog slechts 18 jaar oud, toen hem de ontdekking ter
oore kwamdat er uit beetwortels suiker was te bereiden. Het
continentaal-stelseldat de indiscbe suiker van de markt uit-
sloot, deed de behoefte aan een plaatsvervanger gevoelen; Bac
ker nam terstond de proef in hoeverre die ontdekking praktische
waarde had. Hij koeht een bosje beetwortels, zoo verhaalt hij
nam de proef en verkreeg inderdaad suiker. Dat was de grond-
slag van de „mangelwortelsuiker-fabriek", voor eene halve eeuw
door den wakkeren ondernemenden jongeling te Oosterbeek op
gerigt, welke fabriek zoo belangrijk werd geacht, dat de Com-
missie van landbouw er een bijzonder verslag aan wijdde.
Dit verslag, opgenomen in bet Daghlad van het Departement
van den Boven-Yssel van den 5 den December 1811luidde als
volgt
„Rapport van de commissie van landbouw over de fabriek
van mangelwortel-suiker te Oosterbeek.
„De commissie van landbouw, in dit departement, welke
thans alhier hare gewone najaarszittingen houdt, overtuigd van
het groote belang dat er gelegen is zoo voor het geheele rijk,
als voor dit departement in het bijzonder, in het aanmoedigen
van den aanbouw der mangelwortelenheeft heden eene com
missie uit haar midden benoemdbestaande uit de Heeren van
Lijnden van Hemmeu, van Heeckeren van Molecatevan Pal-
landt van Walfort en den secretaris Op ten Noort, ten einde
de, bier nabij gelegen, suiker-fabriek van mangelwortelente
Oosterbeekte inspecterenwelke commissie het navolgend rap
port over dit ontwerp heeft gedaan betwelk wij hier aan onze
lezers mededeelen
„„De commissie, welke heden morgen was benoemd tot het
inspecteren van de fabriek te Oosterbeekheeft de eer aan de
vergadering le rapporteren, dat zij, na eene zeer heusche recep-
tie van den Heer Bakker, een der deelgenooten van gemelde fa
briek, met het uiterst genoegen hadden gezien de industrie van
de deelhebbers, de zorg en moeite welke dezelve op zich na-
men, en aan den daglegden, om in ons vaderland en in dit de
partement eene proeve te nemen om een inlandsch product tot
suiker te makenen zoo doende de Indien, in dit opzigt, te
kunnen ontberen.
„„Het was niet alleen, dat een sterk en wel betimmerd hnis,
voor de fabriek geschikt, hun oog tot zich trokmaar ook het
inwendige van hetzelve, de raspmolen, de ketels, enz. verdien-
de hunne opmerking. Hier, waar, in dit jaar, een en een half
millioen ponden mangelwortelen zijn bijeengebragt, kunnen da-
gelijks 30,000 ponden mangelwortelen worden geraspt, welke,
indien de persendie de ondervinding aan de fabriekanten ge-
leerd heeft nog niet in die volkomene orde te zijn als noodig is,
ook tot siroop kunnen worden gestookt, om dan vervolgens te
laten kristalliseren en tot suiker te formeren. Hier heerscht de
beste orde, zindelijkheid en activiteiteen aantal van omtrent
vijftig werklieden waren hier bezig om de zaak uit te voeren.
De in de stoof zijnde schotels met gestookte siroopals ook de
monsters van geraffineerde of lompsuiker, de bruine en witte
kandij, aan de leden nwer vergadering vertoond, gaven de dui-
delijkste blijkendat dezelve voor de indiscbe niet beboefde te
wijkenook was de rumuit dezelve gestooktvan een zeer
goeden sraaak, terwijl de industrie dier deelnemers zoo ver is
gegaan, dat zij eene proef hebben genomen, om, uit het over-
blijfsel van de geraspte en uitgeperste mangelwortelenpa
pier te maken, hetgene ook, blijkens een aan ons vertoond
staal, in zoo ver is gelukt, dat zulksmet het beste succes
voor pakpapier kan worden gebezigden men zich zoo ver durft
vleijendat deze specie ter bereiding van karton-papier zeer ge
schikt niet alleenmaar misscbien beter dan dat van lompen
zijn zoude. Om korttegaan, het is uwe commissie voorgeko-
mendat bier ontegenzeggelijk bewezen wordt, dat, zoo er
maar genoegzame fabrieken ter extrahering der suiker uit de
mangelwortelen worden aangelegd, de indiaansche zeer wel
kan worden gemist, le meer daar uwe commissie vermeent, dat
de cultivateur der mangelwortelen meer dan genoegzaam tevre-
den zal zijn over de cultuur van dit gewas, aangezien dezelve
zoo veel revenuen kan opleveren, dat die alleen voor geen an-
der gewas behoeft te wijken, maar zelfs de hoop geeft van de
zelve te overtreffen; daar een morgen lands jaarlijks bij een
zeer middelmatig gewas 60,000, en bij een goed gewas 100,000
ponden mangelwortelen oplevert, voor welke de fabriekanten
reeds 4, ja zelfs reeds 5 gulden per 1000 ponden betalen.
„„Het is dus voor de agricultuur van dit departement alleen-
lijk te wenschen dat er zich vele fabrieken tot dat einde zullen
etablisseren, ten einde in elk district de landman, zonder te ver-
ren afstandzijn verbouw van mangelwortelen aan de fabriekan
ten kan leveren dewijl het dan zeker isdat door de protectie
van een verlicbt monarch, bij het navolgen van den ijver dezer
te Oosterbeek zich gevestigd hebbende fabriekanten de fabrie
ken genoegzame materialen zullen hebben om het rijk met de
noodige suiker te gerieven.
„„Arnhem, den 16 November 1811.
Voor copie conform
(get.) W. R. Op ten Nooet Secretaris."
De Commissaris des Konings in de provincie Noord-Hol
land heeft ter kennis gebragt van de belanghebbendenle.
dat de jagt op eenden voor dit jaar in Noord-Holland zal
worden gesloten met 6 Maart, na welken tijd ook het kooijen
niet meer zal mogen worden uitgeoefend, zullende de kooi-
eenden opgesloten of gehokt moeten zijn tot 1 Mei; 2e. dat
de jagt op ander waterwild voor dit jaar in Noord-Holland
zal worden gesloten met 18 April; 3e. dat het weispel van
kwartelen met steekgaren of vliegnet zal mogen worden uit
geoefend van 1 Mei tot 15 Julij; 4e. dat de visscherij, met
uitzondering van die met aalkorven en palingfuikenvoor dit
jaar in Noord-Holland zal zijn gesloten van 15 Maart tot 15 Mei.
In ons vorig nommer hebben wij uit Delft bet overlijden medegedeeld
van eene vrouwdie men meende dat de laatstovergebleven marketentster
uit den veldslag van Waterloo was. Wij vernemen nu evenwel, dat er
nog iemand in leven isdie dien veldslag als marketentster heeft bijge-
woond. Zij beet J. W. Schaper en was reeds destijds gehuwd met A.
Kosterdie toen bij de derde compagnie van het 15de bataillon der land-
militie als fuselier stond en die zicheven als zijnog in het voile ge-
not van kracht en gezondheid mag verheugen. In weerwil van haren
tachtigjarigen ouderdom, is zij althans nog zoo vlug ter been en flink bij
de hand dat er blijkbaar niets ongerijmds ligt in de verklaring, die zij
nog onlangs uilsprakdat zij zulk eene campagne nog best zou kunnen
mededoen. In een regt levendigen trant weet zij uit dien tijd alleriei bij-
zonderheden te verhalen waarvan zij getuige is geweest. Zij heeft haar
tenue en haar vaalje van die dagen nog getrouw bewaard. Het echtpaar is
thans reeds 57 jaar gehuwd en woont onder Crooswijk (bij Rotterdam), niet ver
voorbij de begraafplaats. Er zijn nog acht kinderen (alien gehuwd) van hen
in leven, benevens een groot aantal klein-kinderen en achter-kleinkinde-
ren. De gemeenleraad van Ouderkerk aan den Ussel heeft bij besluit
van 10 December 1868 de gewone kermis of jaarmarkt in die gemeente
afgeschaftweik besluit den 9den dezer door Gedeputeerde Staten van
Zuid-Holland is goedgekeurd. Als eene buitengewone zeldzaamheid
deelen wij mede dat het paard van den landbouwer Egbert Weslhof te
Wijhe, twee zwarte merrie-veulens heeft geworpen welke beide in leven
en zeer weivarende zijn. De oudste lieden herinneren zich nietooit zulks
gehoord te hebben. De heer S., fabriekant te Groningen, en niet be-
hoorende tot het israelitisch kerkgenootschapheeft ten behoeve van het
te Utrecht te vestigen centraal israelitisch weeshuiseene aanzienlijke
gift geschonken en wel 300 in eens en jaarlijks f 100. In de vorige
week heeft zich in de celluluirc gevangenis te Amsterdam een bewaarder
van het leven beroofd, door zich in een regenbak le verdrinken. Te
Luik is een kind geboren, welks oogen, in stede van onder het voor-
hoofddaar ioven staan. Het voorboofd is cehter niet breeder dan de
plaats die de oogliolten gevvoonlijk heslaan. Het ongelukkige kind bezit
voor bet overige alle levensvalbaarheid. Onlangs lazen wij in de uieuwj-.
hladen dat een deurwaarder te Parijs zijne exploiten per velocipede be-
zorgde, dit schijnt navolging te vindenalthans een deurwaarder te Texcl
heeft zich ook een dergelijk voertuig aangeschaft en het schijnt op ge-
lijke goede wegen goed te bevallen. Te Veenendaal is zondag avond
onder kerklijd hij zekeren H. D., die geheel alleen huisde, een slouto
diefstal gepleegd. De dader of daders hebben in huis weten te sluipen,
en zich daar van p. m. 16000 aan obligation meester gemaakt. Als
een nieuw bewijs van de zeldzame weersgesteldgeid gedurende dit saizoen
kan worden vermeld, dat op 6 Februarij te Ransdorp door den landman
A. van Keulen, gevonden is een nest waarin drie jonge hazen, en wel
reeds zoo ontwikkeld, dat een het op een loopje kon zetlen. Niet on-
aardig is de bierbijkomende bijzonderheiddat toen bet dierlje op zijn
vlugt in een sloot raakte, de landman zich over den kieinen drenkeling
onlfermdehem er uithaalde en in het nest terug bragt. Men ver-
neemt, dat in den storm, die in den nacbt van 12 op 13 dezer gewoed
heeft, op de Schclde voor Antwerpen een beurtschip van die haven op
Charleroi vergaan is, on dat ten gevolge daarvan de schipperzijne vrouw
en vijf kinderen, benevens de schippersknecht, zijn verdronken. Laatst-
genoemde laat eene weduwe met 5 jonge kinderen na. Te Breda is
Vrijdag 11. in het huis van arrest gebragt een dienstmeisje uit Raamsdonk,
oud 17 jaren, beschuldigd van moedwillige brandstichting, waardoor men-
schenlevens in gevaar verkcerden. Zij is tot deze misdaad gekomenorn-
dat zij van bare meesteres de vergunning niet kon verkrijgen, haren ster-
vendon vader te bezoeken. De brand is gelukkig spoedig gebluscht.
Volgens de Tall Mall Gazette kiagen de geneesheeren in Engeland over
de toeneming der gevallen van krankzinnigheid en het ongenoegzame der
middelen tot bestrijding daarvan. Genoemd blad is van gevoelen dat de
zaak der moeite van onderzoek wel waardig is. Jl. Vrijdag waren te
Leipzig op een openbare plaats van uitspanning aangekondigd komisehe voor-
dragten van den koeplet-zanger II. en zijne echtgenoot. De vrouw ver-
scheen op het bepaalde uur, doch haar man niet, en zij zag zich dus
lengevolge van zijn wegblijven genoodzaakt alleen het publiek bezig to
houden en de laclispieren barer hoorders op te wekken, hetgeen haar
eok zeer goed gelukte. Maar waarom was haar roan niet gekomen De
ongelukkige overmeestcrd door wanhoop daar bij in bet onderhoud voor
zicli en de zijnen niet kon voorzien, bad zich opgehangen, terwijl zijno
vrouw komisehe liederen voordroeg! Vier kinderen zijn nu der moedcr
alleen tot last. - Verschrikkelijk kontrast in het levenEen kleine
anekdote van von Bismarck: Op het eerste bal aan het hof te Berlijn
niaakte de rijkskanselier bout de cour aan de vrouw van eon buitenland-
schcn diplomaaten het is bekend dat de premier van Pruissen even
veroverend is bij het schoone geslacht als op politiek terrein. Met da
hem eigene driestheid wilde hij een roos trekken uit het boeket dat de
dame in de hand hield, maar deze gaf hem een iik met den waaijer op
den vinger en zeide: Heer minister, die bloomen zijn geen duitscho
Stalen; gij moot vragen, als gij er eene wilt hebben." Te Luntcren
is dezer dagen een man overleden, die zeer armoedig leefde. Na zijnen
dood vond men in eene kast vorsclieidene zakken met geld, wegendo
cirka 80 pond. Voor zijnen dood gaf hij een vriend een zakje met geld
om dit den armen te schenken. Hue verheugd de erfgenamen, neven en
nichten, meest behoeftig, over dezen onverwachten vond zijn, laat zich
beter gevoelen dan beschrijven. Bij den kommissaris van polilie Luda
te Keulen, heeft een vrouw, onlangs uit de gevangenis ontslagen,
zich aangemeld met de verklaring, dat zij den brand in den schouw-
burg gesticht heeft. Volgens hare bekentenis was zij daags voor den brand
in dienst gekomen hij den kassier Backhaus, doch iiad de vrouw des hui-
zes, met haar niet levredenhaar dadelijk do dienst opgezegd, en uit
wraak liierover zou zij na middernacht, alle gaskrancn opengedraaid en
het gas ontstoken hebbentoen dit middel haar niet spoedig genoeg
werkte, zou zij nog onderscheidene voorwerpen hebben bijecn gebragt en
ze doen ontvlammen. Gewetensfoltering over hare misdaaddie den gru-
welijken dood van Backhaus met vrouw en vijf kinderen ten gevolge had
joeg haar naar den pastoor om te biechten, doch de geestelijke wilde
haar geen absolutie goven en vermaande haar aan de politie alles te be-
kennen. Men is zeer nieuwsgierig naar de oplossing dezer gebeimzinnige
zaak, le meer daar verscheidene personen de gedano aangifte der vrouw
voor valsch meende to moeten houden. In het dorp A. in Friesland
viel Zondagochlend het volgende voor: Eenige jongens, wior getal spoe
dig tot eeoe menigte aangroeide ontdeklcn ergens in het dorp een baas
die op hun geschreeuw natuurlijk aan den loop ging. Evenwel scheen
het dier zich op de straatsteenen niet te huis te gevoelen, waardoor het
eenigen tijd van een sclireeuwenden hoop jongens omsingeld hleef, het
dier goraakle eindelijk in een hleekje, geiieel van iatwerk omringd. Ook
hier vervolgden het de jongensom het le vangen. De eigenaar wildo
den troep verwijderen, doch de jongens waren le veel opgewonden, om
naar zijn roepen te luisteren. De man gaat dus ook op zijn hleekje en
vat het beest hij den kopeen paar jongens grepen het achtereinde en
nu zou het op een trekken gaan. Do jongens hadden echler geen vat op
den haas, zoodat de man dien levend in huis gevangen zette: de jongens
bleven evenwel voorlschreeuwen en tieren. De een had hem hot eerst
gezien, een ander er naar gewezen een derde hem beet gehaden ieder
wilde het beest in eigendom hebben: de jongens eischlen, dat men den
haas weder in het dorp zou lalen loopenenz. Het huis waarin de haas
gevangen zat, werd geheel omsingeld: men schopte en sloeg op voor-en
achterdeur, steenen werden tegen deur en vensters geworpendoch wat
hij zulke gelegeuheden gcbruikelijk schijnt to wezen, geenc politie liet
zich zien, om den hoop uiteen le drijven. Men zond iemand naar den
veldwachter, met verzoek om adsislcntie; hij nam zelf de boodschap aan
en zou slraks wel eens kijken. Een paar slemmen uit den troep riepen:
»0, die komt toch niet, want dan verkoopt zijne vrouw geen pijpen en
sigaren meer aan ons." Zou het waar kunnen zijn? Atlians niemand met
stok of zwaard gewapend kwam opdagen. De jongens zetten hun balda-
digheden voort, eerst driekwartieruurs later, toen de een na den andere
verdwenen was, kwam de veldwachter. Om de grootste belhamels van de
jongens te verbieden? Neen! en nogmaals neon! ZEd. kwamen
eischle den haasdie hier gevangen zat, levend op. Oeh Mijnheer!
een eenvoudig man, die met alle wetten niet bekend is, begrijpt niet of
de polilie regt had den haas, dien hij op zijn eigen hleek gevangen had,
op te eischen, en cvenmin of een politieagent of een veldwachter, dieom
adsistentie verzocht wordt, naar willekeur driekwartieruurs op zich mag la-
ten wachten. Verleden week werd een knaap, oud negen jaren,
wegens onbehoorlijk gedrag, van eene der openbare scholen te 's Hago
verwijderd. Een zijner kameraden bragt hem later de valsche boodschap
over, dat hij weder ter schole komen mogt. Ilieraan gaf de jongeling
gehoor, maar toen hij ter schole verscheenbemerkte hij dat men den
draak met hem gestoken had. Hierover verstoord, trok hij een mes en
gaf daarmede den valschen boodschapper een steek in den rug. Ruim
drie jaren geleden werd aan een winkelier aan de Hoogstraat te Rotterdam,
terwijl hij bezig was de kalanten te hedienen, eene porte-monnaie met
dertig gulden ontstolen, die hij in de drukte een oogenblik naast zich op
de toonbank had nedergelegd. Wie den diefstal gepleegd had bteef een
geheim en is alsnog een geheim. Als een belangwekkende bijzonderheid
wordt evenwel gemeld, dat de bestolene onlangs over de post een brief
ontving met dertig gulden papieren geld. De geleidende brief luidde
lelterlijk gccopieerdaldus: rnijn heer drie Jaar geleede toen ik in
roterdam was en bij u goet kwaam koopen zag ik een porte menee op
do toonbank iegen, dien ik dog dat iemant uit de winkel hem hat laate
legen en ik behoefte aan gelt hat om voor mij kin de re ete te koopen
maar mynheer ik hat er tog geen vrecde mee want ik wis log niet van
wie hij wasmaar nu ben ik in de geleegenhyt om dat geld weer u ter
hant le stellen daar ik tog in roierdam moes weezen, zoo hep ik dit
maar op de post, gedaan u zal meschien wel weete wie het toe behoor.
ik hoop u het my vergeeven zul dat ik zulks zoo lung gehoude hep maar
ik hep het zoo benouwd die tyt gehat dat ik het niet eerder weerom hep*
kune geeven en hoop dat my hcemelsc vader het my mag vergeeven."
