Vrijdag, 28 Januarij
N°. 4.
VAN
A AN LANDBOUW, GEMEENTE- EN POLDER-BELANGEN GEWIJD.
Elfde Jaargang.
Prijs van bet Abonnement:
in het Jaar6.
Prijs der Advertentidn
van 16 regels 75 Cent, elke regel meer 12/2 Cent.
Polderwezeo.
Haarlcmm er meer
Bij den Burgerlijken Stand zijn aangegeven
AANBESTEDINGEN.
Landbonw.
VLAS.
Lijnkoeken.
mi«» \m® v
HAARLEfUMERMEER
ALLE TOEZENDINGEN, REDAKTIE EN UITGAVE BETREFFENDE,
te adresseren aan VIA BONGA C°.te Amsterdam.
Prijs van een enkel Nommer 15 Cent.
l iterl(jk Woensdag.
Groote Letters worden naar hare plaatsruimte berekend.
Z. M. heeft1°. op zijn verzoekeervol ontslag verleend
aan A. Vermeulen, als heeraraad van het polderdistrict het
Rijk van Nijmegen (Gelderland)2°. benoemdtot lid of
heemraad van het waterschapsbestuur van Maas en Wijth
(Noord-Brabant)G. van Kilsdonk en C. G. Linsen; tot
heemraad van het bestuur van het waterschap van het Boveu-
en Benedenland van Bavenstein (Noord-Brabant), H. H. van
Aar en P. S. Smits; tot gezworen van den polder Bat-
tenoord, gemeente Nieuwe Tonge (Zuid-Holland)J. Vrees-
wijk tot gezworen van de vereenigde polders het Oudeland,
Noordland Oostende, Tille en Molenpolder, gemeente Oude
Tonge (Zuid-Holland), G. Soldaat en W. van Putten; in het
bestuur van den Wieringerwaard (Noord-Holland)tot dijk-
graaf D. Kaari Jz. en tot heemraad J. Blaauboer Cz.J. Kooy,
D. Schenk Kz. en A. Waiboer Hz.; tot dijkgraaf van het
waterschap Starnmeer en Kamerhop (Noord-Holland)J. Vennik
tot dijkgraaf van den polder de Langehoek onder Hoogwoud
en Opmeer (Noord-Holland), H. Conijn; tot gecommitteerde
van den Onderdijkschen polder (Overijssel), A. Leeffers.
Door Ds. E. J. van Wisselingh J.Pz. werd voor de eenpa-
rige beroeping naar de gemeente van Koudekerke beleefdelijk
bedankt.
van 19 tot 25 Januarij 1870.
GEBOREN: Adolf, zoon van P. A. Lanooij en K. van Duren. Jan,
zoon van C. Roos en A. van Smeerdijk. Simon, zoon van J van Poel-
geeat en M. van der Leeden. Dirk, zoon van J. van Exter en T. de
Jong. Aaltje, dochter van G. Ravensbergen en E. M. van Vliet.
Grietje, dochter van C. Siegers eu A. van den Berg. Hendrikus, zoon
van E. Wijtvliet en M. Spel. Grietje, dochter van D. Knibbe en M.
Paarlberg. Cornelia, zoon van C. van der Beek en E. van Loon.
VVillem Fredrik, zoon van C. Sandifort en E. Hartman.
OVERLEDENJoost Huigen, oud 34 jaren, gehnwd met C. Korff.
Francma Johanna, oud 5 maanden, dochter van T. van der Beek en J
Sonneveld. Franciscus, oud 23 maanden, zoon van J. Dokters en J.
van Riet. Cornells, oud 3 maanden, zoon van C. Lodder en M. H. de
Booij. Cornelia, oud 17 maanden, dochter van J. Datema en M. van
Doom. Adriaan, oud 9 jaren, zoon van J. Stolwijk en C. Zuidervliet
feuntje oud 6 weken, dochter van C. de Wit en M. de Groot. Jo
hannes niter sen, oud 46 jaar, laatst wednr. van Jd. Oudewaal
LEVENLOOS AANGEGEVEN: 1 kind van J. Baten en H. Jansen.
ONDERTROUWD: geene. GEHUWD: geene.
Bij het provinciaal gouvernement van Noord-Holland is bij
enkele inschrijving aanbesteed: het driejarig onderhoud van
de groote en andere rijkswegen in de provj Noord-Holland,
in vijf perceelengedurende de jaren 1870, 187 1 en 1 872!
Minste inschrijvers le perceel de heer Schonenburg, te Am
sterdam voor 12,336 per jaar; 2e perceel dezelfde voor
6339 per jaar; 3e perceel de heer L. Mijnlief, te Ridder-
kerk, voor 5732 per jaar; 4e perceel de heer A. Vester,
te Alkmaar, voor 5843 per jaar; 5de perceel de heer It!
Kroon, te Bniksloot, voor 11,547 per jaar.
Zutphen, 23 Jan. In den lijd van 20 maanden, heeft
de landbouwer G. H., te Laren, de volgende opbreno-st van
een varken genoten. In Januarij 1869 bragt dit dier 8 jon-
gen ter wereldwelke 80 golden, en in July op nieuw
10, die voor 120 werden verkocht. Het varken werd de
vonge week verkocht en woog toen 210 kil.welke 58 cents
elk golden zoodat G. H. in het geheel 321.80 heeft ont-
vangen. Voorwaar geen onvoordeelig bedrijf.
In den stal van den landbouwer H.in de hunrtschap
Kotten, onder Winterswijk, is de tongblaar uitgebroken.
Reeds zyn dne runderen daardoor aangetast.
Ten bewijze, dat de vaste goederen over het algemeen veel
geld opbrengenkau dienen, dat door mr. H. van Marie
notaris te MiddelsiumDingsdag jl. voor de wed. R. f'
Poelmate Westerdykshornonder Bedumis verkocht: eene
boerenplaats aldaar gelegenmet de vaste beklemming van
38 hectares 74 ares land, doende tot hutir 200, voor de
som van 55,250; de eigendom van 200 voor 5225-
de beklemming van 2 hectares 81 ares voor 4300 en een
eigendom van 8 voor 175.
Meppel, 20 Jan. De aanvoer op onze markten was in
net algeloopen jaar wederom hoogst aanzienlijk, zooals blijkt
mt de volgende totalenn.l.i 4495 hectol. rogge, 4239
hectol. boekweit, 15,976 hectol. aardappelen1,355,300
hoter' 0321 vette-, 4307 magere- en 1162dragtige var-
kens, 5685 biggen9482 drentsche- en 1627 friesche schapeD.
De handel in rundvee, waarvan de aanvoer ruim 2000
stuks bedroegwordt door de gemakkelijke wijze waarop koop-
liedeu zich thans naar onze environs kunnen begevenmeer
en meer naar de stallen zelve overgebragtwaarbij de vee-
markten natuurlijk in belangrijkheid verliezen.
Even als op andere plaatsen is ook te Uitgeest het land in
den laatsten tijd aanmerkelijk in prijs gestegen. Zoo bragt
een stuk land, dat indertijd voor 1200 was verkocht, dezer
dagen de som van 510 's jaars in verhuring op.
Dallsen25 Jan. Dat ook hier de veestapel niet achter-
staat bij onze naburige streken blijkt hieruitdat door den
heer v. d. Kolk, wethouder dezer gemeente, twee koeijen en
een os verkocht zijn' aan den slager van Oorschot te Zwolle
en welke te zamen rond meer dan 2000 kil. wogen.
Daar de vlasbouw in de provincie Groqingen gaandeweg
toeneemt en steeds belangrijker schijnt te zullen worden,
achten wij het niet onbelangrijk mede te deelen wat hierom-
trent voorkomt in het verslag van den landbouw in Nederland
over 1867, opgemaakt op last van den minister van binnen-
landsche zaken.
In Groningen verbreidt zich de vlasleelt, die zich vroeger
hoofdzakelijk tot het Westerkwartier bepaalde, a] meer en
meer in Hunsingo en Pivelgo. Tegen 452 hectaren in 1866
waren thans 661 hectaren met vlas bezet, onder de gemeente
Ten Boer 17, Stedum 18, Loppersum 30, 't Zand 10, Bie-
rum 7, Uithuizermeeden 3, Uithuizen 29, Usquert 53,
Kantens 40, Middelstum 34, Bedum 72, Noorddijk 4, Adorp
16, Winsum 33, Baflo 67, Eenrum 91, Kloosterburen 28 en
Leens met 30 hectaren.
Over het algemeen waren hier de opbrengsten van 12 tot
18 hectol. lijnzaad en tot 500 en 600 kilogr. vlas per hec
toliter hooger dan in het Westerkwartier, waar gemiddeld 10
hectol. en 300 kilogr. per hectoliter geoogst werd, hetgeen
zonder twijfel toegeschreven moet worden aan het uitgevlast
raken van den grond. Om het ongunstige weer algemeen
te laat uitgezaaid, kwarn het vlas evenwel nog veel bij, bleef
wat kort, rnaar werd uitmuntend droog geoogst. Veel van dit
vlas wordt op het veld opgekocht en te Dokkum ter markt
gebragt, of ook ongeroot aan de Dokkumsche vlasfabriek
geleverd.
Wij meenen hierbij te moeten opraerkendat nu ook te
Groningen aan de beurs een geregelde vlasmarkt gehouden
wordt.
De oppervlakte in Friesland met vlas bezet was weder zeer
groot en evenaarde die van 1864, waarin die grooter is ge-
weest dan ooit te voren.
Er waren toch 560 hectaren meer dan in het vorig jaar
voorhanden. In sommige gemeenten maakt de vlasteelt°bijna
het eenige middel van bestaan uit. Men vreest echter, dat die
weldra weder zal afnemen omdat door overdrijving de grond
met name onder Kollumerland en Nieuw-Kruislanduitgevlast
begint te gerakeu. Behalve op het zand onder Achtkarspelen
met 100, Tietjerksteradeel met 197 en Dantumadeel met 260
hectaren, zijn het de zeekleigrondenwaarop dit vlas no"
steeds in klimmende hoeveelheid geteelt wordt; in Kollumer0-
laud en Nieuw-Kruisland 302, Oost- en Westdongeradeel 1150,
Ferwerderadeel 621, Leeuwarderadeel 211, Menaldumadee'l
347, 't Bildt 1091, Barradeel 562, Franekeradeel en Franeker
355 en Wonseradeel 290 hectaren.
Ondanks bet ongunstige weder, dat in het begin den groei
zeer belemmerde, slaagde de plant zeer goedhoewel zij niet
zwaar werd, terwijl bij het droog inzamelen de hoedanigheid
voortreffelijk was. In het noordoosten der provincie, waar de
hooge boezemstauden het meeste nadepl hadden te weeg o-e-
bragt was de oogst ook het minst gunstig. Het vlas was
over het algemeen goed van kleur, maar het roten vorderde
meer tijd dan gewoonlijk. Daar waar het meeste vezelstof
werd geoogst, verkreeg men het minste lijnzaad en omgekeerd
Bij de berekening van de opbrengsten in het provinciaal ver
slag zijn een paar fouten ingeslopendoordien de opbreno-st
van de hect. onder 't Bildt is aangeslagen op 5760 en onder
Leeuwarderadeel op 4000 kilogr. Beide getallen moeten de
aehterste nul verliezen. De liuur per hect, vlasland bedroeo
op het zand gemiddeld 170 en op de klei van 160 tot,
250. Op Schiermonnikoog verkocht men 7 hect. vlas te
velde tegen 400 per hect. (o0„. Cour
Dikwyls hoort men over de vervalsching der lijnkoeken
spreken, klagt op klagt verneemt men, dat ze zoo slecht
zijn, en toch, men gaat voort ze te gebruiken; zoo dacht
lkmij nederzettende om over dit belangrijk onderwerpin
dit landbouvvbladrnijne denkbeelden mede te deelen, in de
hoop dat anderen mij ook hunne ervaring dienaangaande langs
dezen wcg zullen bekend maken, want wisselen van gedachten
is nuttig, op welk gebied het ook zij.
\Aat zijn lijnkoeken? Afval van lijnzaad; olie is het hoofd-
bestanddeelhetwelk er uit geperst wordt; dus het voornaamste
is er niet in wanneer de koeken in den handel gebragt worden;
en dit niet alleenniet zelden worden ze met andere zaken
zoo als afval uit zaadkooperijenrijstemeelzemelen enz.
vermengd. De oliedeelen zijn voor het vee het beste; het gras
en hooi, welke de meeste oliedeelen bevatten (natuurlijk onder
andere vormen), hebben ook de meeste waarde. Den tweeden
winter, dat ik als veehouder gevestigd was, vatte ik het
voornemen op te onderzoekenof de lijnkoeken door beter
voedseltegen denzelfden prijs, te vervangen zouden zijn. Ik
nam de proef met een hektoliter lijnzaad en drie hektoliters
roggemeel; eenige liters lijnzaad gekookt een uur lang (na
tuurlijk met de noodige hoeveelheid water), daarna in een
kulp gegoten en het benoodigde roggemeel er over gestrooid,
zoodat er geen damp uit kan niet alleenmaar ook opdat
het roggemeel door den warmen damp zacht zal worden; dan
goed toegesloten of gedekt en eenigen tijd, b v. twee uren
iets meer of minderin dien toestarid laten staanvervolgens
roggemeel en lijnzaad door elkander gewerkt. Op deze wijze
er deeg of koek van gemaakt; is betzelve te slap, zoodat
het niet te behandelen is, dan moet er wat roggemeel door-
gen erkt worden; wanneer het koud geworden is, voert men
het naar verkiezing. Deze wijze van koeken maken beviel
uitmuntend. Na dien tijd heb ik geen lijnkoeken meer ge-
voerd. Men begrijpt wel, dat ik spoedig op het denkbeeld
gebragt werd om het lijnzaad eerst te kneuzen voor het te
koken; dit was geen groot bezwaar; de kneuzers waren toen
we duurder dan thans, 8 jaren geleden doch ik won daardoor
veel brandstof uit, want gekneusd zijnde, kon ik beter mijn
doel bereiken door het een kwartier te laten koken dan
ougekneusd 1 J/a uur. In het voorjaar, wanneer de meeste
oeijen gekalfd hebbenbevalt het mij beter er 8poeling van
te maken dewijl ik dan liever evenveel lijnzaad als roggemeel
voer. Om koek of deeg (e maken, moet men natuurlijk
veel meer roggemeel dan lijnzaad gebruiken. Om spoeling te
maken, zorg ik 'smorgens b.v. 8 a 9 uur kokeud water te
hebbenroer het aantal gekneusde liters lijnzaad met even
zoovele liters roggemeel door het water, dek het goed toe
opdat er niet de minste damp uit kan en laat het zoo weeken
tot na den middag-voertijddan neem ik er de helft uit, de
andere helft dek ik weer toe om te bewaren voor den volgenden
morgen. Daar het te dik en te warm is om bet te vervoeren,
meng ik er koud water door tot het laauw is; in kleine em-
mers geschept wordt het de koeijen voorgezet; zoo krijgt ieder
haar deel. Zelden heb ik een koe die geen spoeling wil gebrui
ken; is dit soms het geval, dan maak ik voor die enkele koek
gereed. Lijuzaad en roggemeel aan spoeling vervoerd, kost
meer biandstof, daar men ieder dag op nieuw moet gereed ma
ken anders verzuurt het. Den koek kan men's winters 6 a 7
dagen veilig bewaren in het voorjaar met warme dagen echter
3 a 4 dagen; door deze wijze van voederen heb ik meer en
beter zuivel en mest van uitmuntende kwaliteit. De eerste maal
dat ik deze mest gebruikt had, stond ik verwouderd over het
verschil. Wanneer de rogge zoo duur is als twee jaren gele
den, komt het duurder uit dan de lijnkoeken a/ 15 de 100
doch koopt men het lijnzaad uit de eerste hand' voor /ll i
12 per hectoliter en de rogge voor 6 a 7.50 per
hectoliter (namelijk de beste), dan kost deze wijze van voede
ren bepaald niets meer dan wanneer men lijnkoeken voert.
Eenige jaren geleden had ik voor 8 koeijen hooi te kort;
(als men vele schapen hondt gebeurt dit wel eens meer); aan
elke koe voerde ik een liter lijnzaad k 12 cents, benevens
een liter roggemeel a 7.50 per hektoliter (het maalloon er
by), dus 71/2 cent per liter; dagelijks 34 liter van elk, lijn
zaad en roggemeel, aan 30 koeijen, benevens 8 kalveren of
pinkenindien ik nu 8 cents per koe onkosten reken, voor
brandstof en arbeidsloon van 't kneuzen en gereedmakenon
derhoud der gereedschappen den tijd welken men meer noodig
heeft tot voederen dan wanneer men lijnkoeken voert, dan
kost ieder koe 271/2 cents per dag. Een mij bekend vee
houder uit dezen omtrek vervoerde toen dagelijks 2 lijnkoeken
a 15 cents per stuk aan elke koe, dus 30 cents per dag;
nadat ik de zaak had aanbevolendeed hij onderzoek en dit
was zoo overtuigend, dat er nog in betzelfde voorjaar lijn
zaad gevoerd moest worden. Sedert dien tijd zijn er meer
veebouders hier in den omtrek beginnen te voeren op ge-
noemde wijze; zoover ik wret blijft het ieder goed bevallen;
op verschillende wijze wordt het bereid, ieder doet dit op
zijne wijze.
Welligt zijn er onder de lezers van dit landbouwbladwelke
de zaak doelmatiger toegepast hebben; gaarne zou ik dan door
middel van dit blad het vernemen.
Uitgeest, 22 Jan. 1870.
Hofstede Veld h uis.
D. Kuijper Planteijdt.
