komt minder gewettigd voor, aangezien de kwaalgetuige
o. a. de Yerordening op het vermeerderen van de waterber-
ging van 1857 vroeger zeer wel herkend is, al heeft men
nimmer de toevlugi genomen tot het heroiek remedie eener
vergraving van 200 hectaren land tot water.
De ontoereikendheid der waterberging is gelijk teregt de
Hoofdopzigter opmerktniet alleen daaraan te wijtendat het
Rijk aanvankelijk om meer land te kunnen te gelde maken
te kleine oppervlakte land tot vaarten en togten vergraven
heeft, maar ook hieraandat een goed deel der slooten,
welke het /20 des polderswaarop veelal de boezem geschat
wordt, helpen vormen, door de eigenaars, om tijdelijke
verhoogingen van het polderwater uit hnn land te keeren,
worden afgedamd en alzoo aan den boezem onttrokkentot
dat deze weer lager dan het water in hun land is afgepompt.
Meestal wordt Art. 26 der voorwaarden, waarop de gronden
van den Haarlemmermeerpolder door het rijk verkocht zijn,
bij welk artikel aan de koopers het rest wordt toegekend
water in hunne slooten door steekdammen op te houdes,
beschuldigd van een beletsel op te leveren tegen ieder verbod
om slooten, behoorende tot de waterberging, af te dammen.
Toch komt die beschuldiging den ondergeteekenden minder
juist voor. Zij nemen niet aan dat de regeringwaar zij op
privaatregtelijk gebied als verkooperesse optradzich zelve in
haren publiekregtelijken werkkring heeft kunnen of willen
beperken, veel min dat zij haren opvolger, het Polderbestuur
gebonden of in zijne eigenaardige attributen verkort heeft. De
regering moge eenmaal grondeigenares en tegelijk facto be-
heerderes van den drooggemaakten plas geweest zynin de
eerste hoedanigheid had zij geen wijdere magt dan ieder ander
eigenaar, die grond in een polder verkoopt, en door de be-
dingenwelke hij goedvindt met den kooper te makenop de
publieke orde geen inbreuk maken of invloed uitoefenen kan
in de tweede hoedanigheid had zij gewis de magt niet, welke
het bestuursedert op wettige wijze door Provinciale Staten
gevestigd, niet eens hebben zou, om eigen publiekregtelijke
magt en tevens die van een bestuur, dat later komen zou,
contractueel te vervreemden of af te staan.
Het is intusschen gebleken dat bij Gedeputeerde Saten een
en ander gevoelen bestaat, en deze aan eene Verordening,
welke artikel 26 der veilconditien niet eerbiedigt, geene goed-
keuring schenken zouden; hetgeen voldoende is om een der
gebreken van de waterberging in den Haarlemmermeerpolder
ongeneesljjk te maken.
Tweeerlei is het nadeelig gevolg van dit gebrek; vooreerst
het reeds boven vermelde afdammen en aan den boezem ont-
trekken van een deel der waterberging in het lage landten
tweede het bij't invallen van natte tijden eensklaps laten af-
loopen van het in drooge tijden in 't hooge land verzameld
en opgehouden water.
Het hoofdgebrek, dat de waterberging ontoereikend maakt
is nogtans de ongelijke bodemhoogte van den polder.
Deze maakt dat een goed deel van de slooten in het hooge
land, waarvan de bodem boven het polderpeil ligt, tot de
waterberging niets bijdragenen de slooten in het middelbare
en lage land met de togten al het water, ook dat wat uit
het hooge land onmiddellijk naar de laagte afloopt, moeten
ontvangen en bergen, een kwaaddat bij iedere peilverlaging
in dubbele reden toeneemt, omdat door deze te gelijk de
kategorie van hoog land vergroot, en die van laag of wa-
terbergend land verkleind wordt.
Afsluiting van hoog land door dammen in de togten, dus
op eigen bodem des polderszou, om dit kwaad eenigermate
te bestrijdeneen middel zijn, dat aan het Bestuur niet
ontzegd worden kan. De bovenkant dezer dammen zou op
eene behoorlijke maat onder het maaiveld van het laagste
bovendamsche land moeten blijvenen lager in den dam zou
een schuif moeten zijndie bij droog weder eenigen tijd open-
gezet werdof eene sleuf, welke water doorliet in evenre-
digheid tot hetgeen de stoomtuigen uit den polder verwijderen
kunnendoch niet zooveel als een enkele zware regenbui of
een nalte dag opleveren kanzoodat het meerdere in het
bovenland geborgen werdtotdat het langzaam was afgeloopen
of de dam over zijne geheele breedte begon over te vloeijen.
De toepassing van dit middel echter wordt weder verboden
door de verspreide ligging van het lage land, welke belet in
eenigen togt een dam zoo te plaatsen, dat met het hooge
niet tevens eenig laag land wordt ingesloten en dit niet door
den verhoogden waterstand boven den dam schade zou lijden.
De Hoofdopzigter wil nu het kwaad in het hart aantasten
door de waterberging met bijna 200 hectaren te vermeerderen,
namelijk door verbreeding van de togten met 4 of 3 meters,
opleverende ruim 46 hectaren, van de dwarswegslooten met
l'/2 meter, opleverende ruim 6 hectaren, en van de kavel-
slooten in het land van 4.04 meter of meer A. P. met
2 Z% meter, opleverende ruim 144 hectaren. Dan nog zou
echter de waterberging (zie zijn rapport biz. 20 bovenaan) op
het peil van 5.10 meter A. P. slechts '/30 van de op
pervlakte des polders uitmakenwaaruit volgt dat zij op het
wenschelijk normaalpeil van 5.20 meter A. P. nog minder
bedragen zou, en dat het geneesmiddel alzoo toch niet radi'
kaal heeten mag.
Doch aan zijn plan is een veel grooter bezwaar verbonden.
Van de kavelsloot-verbreeding zon op den voorgestelden voet
niets komen,
De ontwerperteregt gevoelende dat het niet aangaat de
Ingelanden tot het vergraven van 144 hectaren lands te dwingen
meent hen daartoe goedschiks te kunnen bewegen1°. door
ontheffing van den last, dien de tegenwoordige keur op de
waterberging hun oplegt, 2°. door het lokaas eener vermeer-
dering vau de waterberging door verbreeding van de togten
en dwarswegslooten, voor polderrekening uitgevoerd naarmate
de Ingelanden de kavelslooten verruimen, zoodat altijd in de
reden van 53 tot 144 door den polder en door de Ingelanden
boezemvergrooting verrigt werd.
Het is nu te vreezen dat die berekening hersenschimmig
blijken zal. De last, voor de Ingelanden uit de Verordening
op de waterberging voortgesprotenis grootendeels geleden
toen de meerdere waterberging gemaakt is; die slooten weer
te digten zou nog grooter last zijn en wel door niemand ver-
langd worden; en het voorregt om dezelve te laten vervuilen
of vervallen zal ook wel op zoo hoogen prijs niet gesteld
worden, dat men, om het deelachtig te worden, per kavel
i/i hectare land missen en bovendien de kosten van het ver
graven zich getroosten wil.
Evenmin is het aan te nemen dat de individuele Ingelanden
zich haasten zullen dit nadeel zich op den hals te halenen
die uitgaven in het algemeen belang te doenuit overweging
dat het Polderbestuur danookiets, maar veel minder doen zal.
Zoo groote zelfopolfering is bij niet velen te verwachten;
veeleer is te voorzien dat sommigen het gewigt van boezem
vergrooting volstrekt niet beseffendat anderen, in 't ver-
trouwen dat als hunne buren en in het gevolg van dezen
de polder het doende maatregel zij die dan ook niet
voor 100 pet. uitgevoerd toch genoeg doel treffen en hun
niet minder dan anderen ten bate komen zal, mede stilzitten,
en dat eindelijk die buren, dat zijn alle overigen, hoe wel-
gezind ookmaar geen van alien gesteld op de rol van zoen-
offermede zullen afwachten tot een voorbeeld gegeven wordt,
dat niemand geeft. De polder, die naar het plan des Hoofd-
opzigters volgen, niet voorgaan moet, doet dan cok niets; en
zoo blijft alles bij 't oude.
Langs den weg, door den Hoofdopzigter uiteengezet, is daarom
naar het gevoelen der Commissie het doel niet te bereiken.
Wilde men de waterberging op afdoende schaal vermeer
deren dan diende men voor polderrekening grond te ont-
eigenen en tot heneden het polderpeil weg te graven. Dien
grond kan men kiezen waar men wildoch vergraving van
laag land vereischt natuurlijk verplaatsing van minder kubiek
dan die van hoog land. De boezem-oppervlakte kan op die
wijze vergroot worden door togten te verbreeden of door
nieuwe togten, bij v. midden door iedere sectie te graven. Aan
het laatste is het nadeel verbondendat men dan niet alleen
bruggen zou moeten bouwen in elken daardoor gesneden pu-
blieken wegmaar ook nog voor eigenarenwier bezitting
door de nieuwe togten gesplitst werdkapitale dammen sparen
of mede bruggen maken moest; terwijl men, om op een dezer
wijzen met 200 hectaren den boezem te vergrootenaan de
nieuwe en verbreede togten zoo aanzienlijke ruimte zou moeten
gevendat bescherming van de boorden tegen golfslag noodig
werd. In beide stelsels, zoowel het maken van nieuwe als
het verbreeden van bestaande togten, zou de onteigening van
al die strooken bovendien zeer duur zijnen met inbegrip
van de daaraan waarschijnlijk verbonden indirecte schadeloos-
stellingen wegeus op te ruimen huizen enz.alligt/4000.
per hectare kosten.
Hierbij zouden bij verbreeding van bestaande togten/3425
en bij den aanleg van nieuwe togten /3150.voor graaf-en
baggerwerken komen, zoodat in 't eerste geval de hectare
boezemvermeerdering op 7425.en in het tweede geval op
8150.te staan kwam.
Willen nu nog de belende eigenaars de specie niet ontvan
gen, dan mag men voor vergoeding deswege of voor onteige
ning ad 4000.per hectare, onder aftrek van de waarde
der opgehoogde nader ad 2000.per hectare te verkoopen
schotwallennog wel 4275.bij verbreeding van togten,
en 3620.bij het graven van nieuwe togten per hectare
boezemvermeerdering stellen, zoodat bij verbreediug van togten
de hectare boezem op 11700.en bij het graven van nieuwe
togten de hectare op 1 1770.— komt te staan, hetgeen in het ge-
heel voor 200 hectaren boezem/2,840,000.a/2,354,000.
uitmaakt, ongerekend nog de kosten van bruggen over nieuwe
togten.
Beterkoop zoude het dan nog zijn groote perceelen land
geheel tot boezemvergrooting aan te wenden en te vergraven
in dier voege dat de kavelslooten verbreed en in elken kavel
5 slooten, breed 16.47 meter, van voren naar achteren ge-
gravenen met de schotwallen de overblijvende reepen ver-
boogd werden.
Men zou daartoe geheele kavels van het laagste land ver-
moedelijk voor 2000.per heetare koopende vergraving
voor hoogstens 1500.per hectare uitvoerenen de opge
hoogde reepen tegen 700 per hectare weder verkoopen
kunnen, zoodat dan 9 hectaren boezem voor 48000.of
de hectare voor/5300.en 200 hectaren voor/1,060,000.
te verkrijgen warenbij welk cijfer echter in het oog is te
houden dat de vergraving tot boezem voor dit geval gerekend
is slechts tot 1.25 meter onder het maaiveld te zullen ge-
schieden.
Langs beide wegen komt nogtans de vergrooting van den
boezem veel te duur te staan. Deze nu moge het beste ge
neesmiddel zijn tegen eene kwaal, waarvan de gevolgen 't
zwaarst op het lage land drukkendie kwaal is van organie-
ken aard, d. i. verbonden aan de inrigting, welke aan den
polder bij zijne wording gegeven is, en waarin hij was toen
de Ingelanden hun land kochten.
Door eene andere inrigting voor de droogmaking te ont-
werpen had men het euvel vermijden kunnenthans den
organieken toestand des polders, het koste dan wat het wil,
te veranderen en de nadeelen, daaruit voor sommigen voott-
vloeijende, voor algemeene rekening te herstellen gaat niet
aan. Maatregelen van die strekkingals het scheiden van
den Polder in veel onderdeelenhet vervangen van de stoom
tuigen door tal van windmolens, het graven ook in het
hoogste land van slootenwelke op het polderpeil zekere
gelijke breedte haddenenz.vonden dan ook tot hiertoe
nooit bijval. Om dezelfde reden moet van vermeerdering van
waterberging op afdoende schaal afgezien, en naar middelen
minder kostbaar en meer passende in de eenmaal aan den
Polder gegeven inrigting, omgezien worden.
En te eerder komt men tot die oplossingomdat de eige
naren van het lage land zich zelven nog geene andere opof-
fering schijnen te willen getroosten dan de moeite van peti-
tionneren, en blijven opzien tegen het doelmatig geneesmiddel
dat afzonderljjke inpoldering onder inachtneming van de ver
ordening op dat stuk van 31 December 1869 hun aanbiedt.
All IV. Dat door herziening van de Verordeningen op de
Waterberging, op het herschieten van de weg- en kavelslooten
en op het kroozen verbetering van den waterstandalthans
van eenige beteekeniszou te verkrijgen zijndurven de
ondergeteekenden beweren noch verwachtenal achten zij die
verordeningen allezins vatbaar voor verbetering. Zij hebben
in deze verordeningen dus eenige wijzigingen ontworpen
doch maakten, om den zamenhang van hun tegenwoordig
betoog niet te veel te brekendaarvan een afzonderlijke
voordragt aan Hoofdingelanden.
Ad VI. Het leggen van duikers in de hoofdwegen is gewis
nuttigen de Commissie is daarvan zoozeer doordrongen
dat zij den maatregel mede op andere lengtewegen toegepast
wenscht te zien. Bij het bestaan van verstoppingen in een'
lengtetogt zal dan het opgestuwde water halverwege de sectie
naar den naasten paralleltogt een' weg vinden kunnenen
dien niet door de met veel dammen verstopte wegsloot hebben
te zoeken.
Het water nogtans, dat door den duiker moet passeren,
kan niet meer zijn dan dat van zeker gedeelte eener sectie,
zoodat waarschijnlijk een houten duiker van 5 bij 5 decimeter
aan het oogmerk voldoen kanen eene verbreeding van de
voorgelegen kavelslootwelke weder onteigening of schadeloos-
stelling vereischen zou, overbodig blijken zal; indien maar
goed toegezien wordt dat die sloot ten alien tijde op het
voor alle kavelslooten voor te schrijven profit van 1.25 meter
bodemsbreedte en 1.50 meter diepte beneden het maaiveld
onderhouden worde.
Deze maatregel zal zeker alleen geen belangrijk effect nog
teweeg brengeuj maar nuttig zijn, als hij kan gepaard gaan
met hetgeen in de gegeven omstandigheden het meest aanbe-
veling verdient, nl.
Ad VII. de verdieping van bestaande togten en slooten. Het
spreekt van zelf dat de laatsten verdiept moeten wordenals
het peil verlaagd wordt; en de behoefte aan verdieping zou
zich dan zoo spoerlig voor de bruikers van het land zelve
doen gevoelendat de meesten uit eigen beweging er toe over-
gingen.
Niettemin dienen de Verordeningen op het herschieten van
de weg- en kavelslooten en op de waterberging ook na peil
verlaging van toepassing en voor de behoefte toereikend te
zijn; en hierop is in onze voordragt lot herziening gerekend.
De togten zullen in de eerste plaats hersteld moeten
worden op de dieple en bodemsbreedte, waartoe zij zyn
aangelegd. Hetgeen daaraan ontbreekt en blijkens de opzet-
telijk op verzoek der Commissie verrigte algemeene opmeting
niet weinig is, zooals de profil-teekeningen hierachter aan-
toonenmoet in elk geval ten laste der gewoone begroo-
ting, ten bate van welke in dit opzigt jaren lang te veel
bezuinigd is, worden bijgewerktook bijaldien geene verlaging
van het peil plaats vindt.
In het laatste gevalbestendigiug van het oude normaal
peil, zou verdere verdieping met 30 centimeters ook nuttig
zijn; doch deze is indien het peil op 5.20 meter A. P. zal
gebragt worden, onmisbaar, althans van de Hoofdvaart en de
Kruisvaart en voorts van de togten, waardoor het meeste
water naar de stoomtuigen passeren moet.
Deze nieuwe verdieping zou voor de Hoofdvaart en voor
de Kruisvaart, van het Iioofddorp tot de Cruquius eene uit-
gaaf van ongeveer 68,500.en voor alle overige togten
bovendien een uitgaaf van 24,000.vereischen, ongerekend
de kosten voor berging der gronden uit die verdieping voort-
spruitende.
Om dan evenwel de ruimte, waardoor het water trekken
moet, niet in een punt nagenoeg te doen ontaarden, of te
veel te laten vernaauwenzou, wat de waterleidingen buiten
de Hoofdvaart en de Kruisvaart bewesten het Hoofddorp
betreft, aan de verdieping eene kleine verbreeding moeten
worden toegevoegd, b. v. van ll/2 meter over de eerste
1000 meters en van 1 meter over de volgende 2000 meters
aan weerskanten van de Hoofdvaart. Hiervan zou echter de
Bennebroekertogtdie ver van de stoomtuigen gelegen is, en
waarop zich dus de werking van dezen minder direct gevoelen
doet, uitgezonderd kunnen blijven.
Tot bevordering van den water-aanvoer naar den Cruquius
zou daarentegen dezelfde verdieping en verbreeding nog op
den IJtogt tusschen de Vijfhuizer- en Bennerbroekerwegen
kunnen worden toegepast, in welk geval de verdieping met
30 centimeters tot den Bennebroekertogt van de Hoofdvaart
tot den IJtogt zou zijn uit te breiden.
De kosten dezer togtverbreeding kan men voor vergraving
onteigenen en grondbergingnaarmate de verbreeding tot 1
of l'/2 meter wordt uitgevoerd, aannemen op 1725.
of 2500.per kilometer, waarbij gerekend is dat de ver
breeding dadelijk zal reiken tot 6.35 meter A. P., en
dat de onteigening 4000.per hectare zal kosten, en
dat de verkoop van de schotwallen 2000.per hectare
kan opbrengen.
In plaats van den Spaarnwoudertogt van den Kagertogt
tot de Hoofdvaart te verbreeden zou menindien een speciaal
onderzoek mogt aantoonen dat dit beterkoop uitkwamook
den Kagertogt door den Spaarnwouderweg kunnen door-
trekken tot den Krommetogt, ten einde door dezen bij het
werken van den Lijnden ook een deel van het water, dat uit
het zuiden komtnaar de Hoofdvaart te laten afstroomen.
Na deze verruiming van de hoofdwaterleidingen des polders
mag men vertrouwen dat een peil van 5.20 meter A. P.
minstens even goed te handhaven zijn zal als thans een peil
van 5 meter A. P. en dat blijven ook dan al snelle
rijzingen van omstreeks 30 centimeter per etmaal in het cen
trum des polders nog voorkomen waterlast zelfs in het
lage land niet meer te duchten is, en ten behoeve van dat
land gedaan is wat bereikbaar isen redelijkerwijze kan verlangd
worden.
De Commissie meent hiermede de gestelde vraagpunten
beantwoord te hebben.
Nog heeft zij zich zelve twee vragen gedaan. De eerste
wasof het wenschelijk zijn zou dat de Polder ter bekosti-
ging van de door haar verlangde werken, voor zoo verre
die als buitengewone uitgaven te beschouwen zijneene
leening sloot.
Gewis zou dit zaak wezen, als de verlangde maatregelen
alien tegelijk moesten worden uitgevoerd.
Dit is echter het geval niet: zeer wel zouden zij over 5
jaren b. v. kunnen verdeeld worden; en daar al de aanbevo-
