A d v e r t e n t i e n.
- 18
Hoogheemraadschap Rijnland.
296ste §taats-LoterU.
Qemeng-de Berlgten.
P rijzen
f
t
f
t
f
f
tiojckaaufcouMgiug.
1°. dat de LIJSTEN tier Steingeregtigde Ingelanden
van het Iloogheemraadscliap voor het Dienstjaar 1878,
staanbaar voor anderen. En nu is het waarheid, dat vooral
de scheikunde eene menigte termen heeftdie volkomen
Abracadabra zijn voor den oningewijde. Als wij b. v. zeggen
uit Salpeterzuurmet vijf maal zooveel water verdund en
een stuk zuiver zilverdaarin geworpenontstaat salpeter
zuur zilveroxyde, hetwelk, afgedampt, gesmolten en weer
bekoeldden bekeudeu helschen steen geeftterwijl bij de
oplossing van het metaal zieh ook nog salpeterzuur vorrnt
want uit HO, N05 plus 5HO en Ag. ontstaat gedeeltelijk
AgO, N03 en gedeeltelijk N03, waarbij HO vrij wordt,
dat met het overige HO door verdamping wordt verdreven;
dan zal niet alleen menige boer, rnaar ook raeuig advocaat,
predikant of letterkundige er hoegenaatnd niets van begrijpen
en wij zouden eene vrij groote uitweiding moeten maken om
het begrijpelijk te maken.
Maar als die in wetenschap gebruikelijke uitdrukkingen in
de taal des dagelijkschen levens worden overgebragt, dan
kau iemand, die maar eenige aandacht heeft en opletten wil
de zaken wel begrijpen. En dat willen wij bier trachten
te doen.
Het is vooral de uitdrukking: bij elke verdamping wordt
warinte gebonden, bij elke verdichtiug van damp tot vloeistof
wordt warmte vrijdie zeker ook voor den niet-schei-
kundige onverstaanbaar is, welke wij willen trachten te
verklaren.
Als men een open pot of pan koud water op het vuur
zet, en men plaatst in het water een thermometer, (geen
gewonen weer-thermometer, die is veel te kortloopende
slechts tot 110 of 120 graden Fahrenheit, maar een die
veel langer is,) wat ziet men dan gebeuren?
In. het water, dat van lieverlede door het vuur verwartnd
wordt, zal de thermometer rijzen. Zoodra hij 212 graden
wijst zal het water gaan koken en in damp vervliegen. Maar
zoolang het water kookt, zal de thermometer niet meer rijzen
al stookt men het vuur nog zoo hard aan. Door feller sto-
ken zal het water sneller verkokenmaar intusschen niet
warmer worden dan 212 graden. En toch geeft bet vuur
voortdurend warmte af aan het water. Waar blijft die warmte?
Zij verdwijnt voor het gevoel en voor den thermometer; zij
wordt gebruikt om het water in een anderen toestand te bren-
gen, om het uit den staat van vloeistof in den staat van damp
te b'rengendit nu bedoelt men, als men zegt: die warmte
wordt gebonden. De waterdamp houdt veel meer warmte in
zich verborgen als het ware, dan het vloeibare water; en de
warmte, die in eenige stof alzoo verborgen is, is de warmte
die deze stof noodig heeft om in dien vorm te bestaan; en
dat is de warmte, die dus aan die stof is gebonden, en zich
niet kenbaar maakt voor het gevoel, en dus ook niet op den
thermometer werkt. Slecbts de warmte, die er meer in is,
kan men voelenof door een thermometer bemerken. Beneden
82 oraden wordt het water tot ijs; water, dat kouder is dan
32 "graden kan niet bestaan; slechts als het volkomen stil
staat"en zeer langzaam bekoelt, kan het enkele graden kouder
worden, maar dan verandert ook bij den geringsten stoot of
schuddi'ng de geheele massa op eens in ijs. Die warmte dus,
die door 32 graden wordt aangeduid, heeft het water noodig,
om als water, als vloeistof, te kunnen blijven bestaan, en
geen ijs te worden. Het heeft dan op het gevoel geene warmte,
het is ijskoudmaar als het dan verwarmd wordt, en dus
meer warmte krijgtdan het gebonden, in zich verborgen,
kan houden, dan voelt men dat het warmer wordt; die, om
zoo te sprekeu, overcomplete warmte bindt het niet, maar
het wordt daardoor al meer en meer verwarmd; eindelijk wordt
het zoo warm, dat men de hand er niet meer in houden kan
maar de thermometer wijst aandat het (op het vuur) in
toenemende mate blijft warm wordeQ; maar het blijft nogtans
water, totdat het 212 graden warm is; dan begint het te
koken', dat is in damp te veranderen. Als men al dien damp
onder'eene gewone luchtdrukking verzamelt, dan kan men aan
een thermometer zien, dat die damp nog altoos 212 graden
warm is. De damp heeft dus al de warmte, die van het
vuur kwam van dat het koken begon totdat de laatste drop-
pel water verdampt is, in zich opgenomenen zij is toch
onmerkbaar, de damp is niet warmer dan het kokende water
die warmte is door den damp gebonden, hij heeft die noodig
om als damp te bestaan, en niet tot vloeibaar water te worden.
Er kunnen omstandigheden zijn, die wij hier niet nader
kunnen verklaren, waarin die damp kan bekoelen beneden de
212 graden, en toch damp blijven, door de warmte die hij
nu eenmaal gebonden houdt. Ontneemt men die warmte er
aan, dan kan de damp geen damp blijven, hij wordt vloei
baar water.
Maar als nu de damp, niet door onttrekking van warmte,
maar door eene andere oorzaak, tot water wordt, wat dan?
Dan moet de gebonden warmte weder vrij worden want het
vloeibare water kan zooveel warmte niet in zich verbinden als
de damp, en laat dns het overschot weer voelen, en weder
werken aan den thermometer; maar dientengevolge zal dan
ook dat water, dat uit den vloeibaar geworden damp is ont-
staan, veel warmer zijn dan de damp was; die warmte, die
in den damp gebonden en dus verborgen was, is vrij gewor
den, en dient dus om het water zooveel warmer te maken;
de warmte, die in den damp niet overcompleet was, maar
noodig om 'den damp damp te doen blijven, is in het uit den
damp ontstaan zijnde water wel overcompleet, want dit heeft
veel minder gebonden warmte noodig om water te blijvenen,
zoo als wij zeidende warmte die in eenige stof meer is dan
die zij bindt, is aan haar, voor het gevoel of den thermo
meter als temperatuurs-verhooging merkbaar
Mij dunktals men het bovenstaande aandachtig nagegaan
heeftdan zal men nu de uitdrukking kunnen begrijpen„bij
elke verandering van een vloeibare stof in damp wordt warmte
gebonden; en daarentegen bij elke verandering van damp in
eene vloeistof wordt warmte vrij." Want wat van water en
waterdamp geldt, geldt ook van alle andere vloeistoffen die
damp worden of omgekeerdalleen zijn de graden van warmte,
waarbij die verandering geschiedt, verschillenden is ook de
hoeveelheid warmte die gebonden of vrij wordt, verschil
lend. En iedereen zal nu ook wel begrijpendat juist
evenveel warmte, als er gebonden wordt bij de verdamping
eener zekere hoeveelheid vloeistof, ook weder vrij wordt,
als die damp weer vloeistof wordt, dat is b. v als een liter
water tot damp gemaakt wordt, wordt daartoe een zekere
hoeveelheid warmte vereischt, die in den damp wordt ge
bonden en diezelfde hoeveelheid warmte zal weder vrij wor
den, als de verkregen damp weer tot een liter water verdicht
wordtten minste als die warmte er niet inmiddels door
andere oorzaken aan onttrokken is of tot andere doeleinden
verbruikt.
Hetzelfde is ook het geval bij den overgang van vast in
vloeibaar, en omgekeerd van vloeibaar in vast. Als men eene
pan of pot met kleine stukken ijs, (zoodat men een ther
mometer er tusscheu steken kan), in eene warme kamer zet,
zal het ijs gaan smelten; zoolang dat smelten duurt, blijft
de thermometer op 32 graden staan; al de warmte die de
massa ontvangt uit de warmere lucht van de kamer, wordt
verbruikt om ijs van 32 graden warmte tot water van 32
graden warmte te maken; die warmte wordt dus in het ge-
vormde water'gebonden en omgekeerd wordt zij weder vrij,
als dat water wederom in ijs verandert.
Lateu we nu eens zien wat met het hooi gebeurt.
Volkomen uitgedroogd hooi zou niet broeijendat weet
elkeen. Wij zeggen, volkomen uitgedroogd hooi, dat ech-
ter zekere eigenschappen missen zou, die men er niet gaarne
aan mist, en dat toch door bijkomstige omstandigheden nog
wel eens aan eene zekere verhitting zou kunnen blootstaau,
waarover later.
Maar het hooi is dan ook nooit volkomen droog, als het
ordt ingezameld; er is altijd nog eene tamelijke mate vocht
in aanwezigmeer dan men wel denkt.
Nu gaat het verder uitdroogen. Het vocht dat er in zit,
gaat er uit, als damp. Die damp heeft warmte noodig,
die er in gebonden moet wordenom damp te kunnen zijn.
Waar haalt het verdampeDde water die warmte vandaandie
het binden moet om damp te worden? Gedeeltelijk wordt zij
in de warme zomerlucht gevonden; maar voor een deel ook
komt zij uit het hooi zelf. Maar dan zou het hooi kouder
moeten worden, in plaats van warmer!
Volkomen juist; maar indien er nu eens in dat hooi andere
dampen werden opgenomen, die daarin verdicht werden niet
tot vloeistof, maar tot vasle stoffen? Dan zou de warmte vrij
worden, niet enkel die zij biuden als damp, maar ook boven-
dien die zij binden zouden als vloeistof; en indien dat gebeurt
met gassen, die wij niet in staat zijn door verkoeling of
drukking vloeibaar te maken, en die dus zeer veel warmte
kunnen binden? als die dan toch, door werkingen die wij
niet in onze magt hebben, niet vloeibaar, neenmaar zelfs
vast worden, en dus al de warmte vrij laten, die zij ge
bonden hielden Iedereen gevoelt, dat wij hier eene bron van
warmte op het spoor komeudie eene aanmerkelijke tempe
ratuurs-verhooging kan teweeg brengen. Want er geschiedt
vvCrkelijk iets van dien aard in het hooi) zoo als wij
zullen aantoonensteeds met vermijding van onverstaan-
bare termen. T-
aan mijne geemployeerden." Over de uitlegging dier benaming
en bijgevolg over de uitvoering van den uitersten wil, is een
proces ontstaan, dat eerst dezer dagen te Parijs door de civiele
regtbank beslist is, en wel in dien zin, dat niet uitsluitend en
alleen de geemployeerdenop des lieeren Julliens bureau zooals
door dezen beweerd werd, maar al de geemployeerden bij de
spoorweg-maatschappijzooals andererzijds was staande gehouden
bedoeld, en mitsdien gelijkelijk regthebbend waren. Na drie jaren
wachtens en pleitens krijgt nu ieder geemployeerde hij de Wester-
spoorweg-maatschappijzonder onderscheid van rang drie francs
In het »Theatre de la Gaite" te Parijs, is vermoedelijk uit
kasbehoefte, »Orphee aux enfers" weder gemonteerd. Als een
staaltje hoe vlug men daarmede te werk is gegaan, deelt een der
bladen mee, dat in zes dagen het geheele tooneel van alles ont-
ruimd is, en alle decoratien en machinerien voor Orphee daar-
voor in de plaats gesteld zijn, zoo oude als herstelde en geheel
nieuwedat op 2 Januarij 11. zelfs nog geen el stof voor de kos-
tumes gekocht wasmaar den 12den reeds in volsplinter nieuw
kostuum gerepeteerd werd, zoodat men in slechts tien dagen 870
kostumes gesneden, gepast en afgewerkt had. Behalve de thuis-
werkers en werkstershadden er in den schouwburg zelven 80
personen bijna dag en nacht aan doorgewerkt. Met het ballet ging
het even vlug. Be Gaitd had niet meer dan 20 danseuses; in
enkele dagen slechts waren er van overal nog 40 bij gerecruteerd
en compleet gedrild.
Aan de oEssener Zeitung" wordt uit Chicago gemelddat on-
langs aldaar op een Zondag 2(J vrouwen gepredikt hadden.
Uit Calcutta wordt officieel berigt, dat de jongste hongers-
nood in Britsch-Indie tot leniging verschillende uitgaventen
gezamenlijken bedrage van 9,950,000, gevorderd heeft.
Graaf Palikaodezer dagen in Erankrijk overledenheeft
oveertien" kinderen gehad, waarvan »dertien" dochters waren.
Eigenlijk zou men moeten zeggenu merkbaar als temperatuurs-
verhooging boven den koudsten staat waarin eenige stof als zoodamg
verkeeren kan". Maar wij zouden, om dit uit te leggen in de leer der
absolute koude moeten komen, en dat zou ons te ver voeren en is bier
uiet noodig.
Gedurende 1877 is voor het Toevlugtsoord van weezen te Hees
bij Nijmegen alleen aan liefdcgaven in geld of geldswaardig papier
ontvangen een som van f 65,000.
Aan de armen der Protestantsche gemeente te Spankeren en
Laag Soeren is door wijlen baron A. van Rhenen van den Gelder-
schen Toren, een legaat besproken groot 1000.
Rij bet stukzagen van een hollen boomnabij Ammerstol
kwam daaruit eene levende bunsing te voorschijn. Het dier werd
dadelijk gedood.
Bij de regimenten infanterie zullen de miliciens van de ligting
1877die door loting voor het zoogenaamde blijvend gedeelte zijn
bestemdin werkelijke dienst worden gehouden tot 30 September
e. k. De overige miliciens dier ligting van deze regimenten zullen
ultimo April met groot verlof worden gezonden.
Te Wageningen heeft eene muis, die verlekkerd was op vo
gelzaadhet vogeltje, dat zijn voedsel verdedigde, doodgeheten.
In Engeland is een patent genomen voor photographien op
geweven goederen. Men stelt zich voordat de mcnschenin
plaats van met hun naam, voortaan hun kleeren en andere eigen-
dommen met hun portret zullen laten merken.
Er zijn vele zonderlingen in de wereld zelfs onder hen die
zich beschaafd durven noemen, ten minste te Wildervank woont
zoo iemand, en wel een man, die zich in 't hoofd gezet been dat
hii door veertig dagen achtereen niets te etende zaligheid kan
beerven. Niemand heeft dan ook gezien dat hij in pi. m vier we
ken iets anders heeft genuttigd dan koffii doch men gelooft toch
dat hij in stilte wel eens een hartversterkmg bmnensmokkelt.
De heeren Rittershausen (tweelingbroeders)kooplieden te
Hamburg welker firma onlangs in staat van faillissement was
verklaard hebben zieh in de afgeloopen week van het leven be-
roofd door zich de polsader door te snijden en daarna zich in het
water te werpen. Het passief van den boedel is nog met bekend
het wordt door sommigen op 5, door anderen op 12 millioen
mark geschat.
Een professor te Nancy is op het denkbeeld gekomen om
een zijner leerlingendie aan den overkant woontmet behulp
van den telephoon les te geventerwijl hij dus stuletjes in zijn
huis kan blijven.
Een verdienstelijk stafmuziekant van de Koninklijke militaire
kapel van het regement grenadiers en jagers. de heer J. A. Cox,
is uit de Nieuwe Haven te 's Gravenhage levenlooslepgehaald.
Den vorieen avond van het Gebouw voor Kunsten en Wetenschap-
pen komende, waar hij op het Diligentia-concert had medegewei t,
is hii waarschijnlijk door de duisternis misleid en door den ster-
ken wind, in het water geraakt. De ongelukkige 47 jaren oud
en sedert 26 jaren bij de stafmuziek werkzaam laat eene weduwe
met vijf kinderen acliter en verzorgde bovendien sedert lb jaren
eene ziekelijke zuster.
])e postbode van Doom op Driebergen is uit zijne betrekking
ontslagen omdat hij zich bij de uitoefening daarvan in eene her-
berg had bevonden, en zijn tasch met brieven, benevens een post-
pakketaan anderen in bewaring had gegeven.
Te Rotterdam is naar men van daar berigteene vervol-
ging ingesteld tegen een ambtenaar die bij het aankondigen van
eene verkooping in de dagbladen, de maten met verouderde uamen
had genoemd.
Dingsdag-avond is de tolgaarder onder Serooskerke nabij
zijne woning dood uit eene sloot opgehaald. Hij was gehuwd en
vader van negen kinderen.
De heer Jullicn, directeur van den Wester-spoorweg, drie
of vier jaar geleden gestorvenvermaakte bij testament oO,OUU tr.
EERSTE KLASSE.
van 100.en daarboven.
Eerste
Nr.
Prijs
Nr.
Prijs
Nr.
1517....
100.
7020...
400.
11920....
2344....
100.
9489...
20000.
15997....
4865....
100.
Tweede Lijst.
Nr.
Prijs
Nr.
Prijs
Nr.
19....
100.
8702...
1500.
13658....
1507...
1000.
9166...
1000.
15398....
1774...
1500.
10254...
u 100.
1790....
100.
12878...
H 100.
19416....
5176...
100.
12955...
200.
20565....
8426...
400.
13622...
u 200.
Derde Lijst.
Nr.
Prijs
Nr.
Prijs
Nr.
384....
200.
12814....
2000.
18705....
2275....
200.
13047....
400.
19794....
4796....
100.
20674....
6014....
100.
Vierde Lijst.
Nr. 3956
s200.
Prijs
1000.
400.
Prijs
1000.
100.
1000.
100.
100.
Prijs
100.
100.
5000.
Ofschoon het minder op ons gebied ligt, willen wij toch
de aandacht vestigen op een werk, dat wij in menig opzigt
hoogst belangrijk voor velen achten te wetende uitgave van
Be Beginselen van bet Ornament; elementair klassikaal teeken-
onderwijs in 100 voorbeelden, door Antb. Grolmanleeraar in
het handteekenen aan de Burger-avoudschool te Utrecht. Niet
alleen dat hem eene eervolle vermelding door de internationale
en een zilveren medaille door de nationale Jury toegekend is
op de Amsterdamsche Tentoonstelling van kunsttoegepast op
nijverheidmaar Prof. Gugelvan de Polytechnische school te
Delft, prijst het aan als eene verzameling van goedeen zelfs
uitsle'kende voorbeelden voor het ornament-teekenenwaaraan
groote behoefte bestond. De voorbeelden zijn op flinkegroote
scbaal geteekend. De uitgave geschiedt bij J. L. Beijers, te
Utrecht. Het werk zal in tien afleveringeneens per maand,
ieder van 10 platen, verschijnen en kompleet 30 kosten.
Bij de meeste boekhandelaars is een proefplaat te bezigtigen.
Kunnen jougelieden geen betere voorbeelden krijgen om vaardig
te leeren teekenen zich degelijke en uitgebreide vormenkennis
ei<ren te maken en hun smaak te ontwikkeleu menige werk-
baas zal er tevens zijn voordeel mee kunnen doen, en er
mooije modellen in vindenom gevels, binnen-betimmeringen
meubeleD rijtuigen eoz. te versieren.
DIJKGRAAF eD HOOGtlEEMRADEN van Rijnland bren
gen bij deze ter kennis van Ingelanden
volgens Artikel 29 vau het Reglement, gedurende veertieil
dag-en na heden (Zondagen uitgezonderd)van des morgens
9 Tot des middags 12 ure, ter ilizage zullen liggen als volgt
de LIJSTEN van al de zestien Bistricten ter Secretarie
van Rijnland, alwaar zij tevens, tegen betaling van
10 Cents voor elke Lijst, verkrijgbaar zijn;
die van het derde Bistrict aan den Cruquius
die van het vierde Bislrict aan den Lijnden
die van het zevende Bistrict aan den Leeghwater
die van elk der overige Bistricten ter Gemeente-Secretarie
van de Hoofdplaats van dat District en van de daartoe
behoorende Onder-Kiesdistricten
2°, dat zijdie vermeenen dat de LIJSTEN niet naauw-
keuri'c zijn op'gemaakt, volgens Art. 30 van het Reglement,
tredumnde veerlien dagen na het aanplakken dezer Kennis-
CTevin» liunne bezwareil, met overlegging van de vereischte
Bewijzen kunnen onderwerpen aan de beoordeeling van de
Vereenigde Vergadering, welke op den eersten Donderdag in
Maart over de ingekomen Reclames zal besli3sen.
Leiden, 26 Januarij 1878.
Dijkgraaf en Hoogbeemraden voornoemd,
DE CLERCQ, Bijkgraaf.
C, COCK, Loco-Secretaris.
