Nota van J.D. Zocher Jr. voor de bouw
van Sparrenheuvel
... In de literatuur over de buitenplaats Sparrenheuvel te Bloemendaal wordt
altijd aangenomen dat J.D. Zocher Jr. (1791-1870) de architect was, maar
zekerheid bestond daarover niet.1'
zaken
opgenomen door L. P. Zocher, den laatsten vertegen
woordiger van het beroemde geslacht der Zochers,
die in het begin en het midden der negentiende eeuw
een zoo kenmerkenden invloed hebben gehad op ... De oudste, J. D. Zocher, was een vurig aanhanger
van den, als reactie tegen den Le Nótre-stijl, opge
komen Engelschen landschapsstijl en hervormde tal
van parken in dien geest of paste het nieuwe
Het was vooral J.D. Zocher jr., die in Nederland het verschijn
sel villaparken introduceerde. Hij heeft zijn opleiding tot land
schapsarchitect in de praktijk geleerd bij zijn vader J.D. Zocher
sr ... Velsen, ca. I772) had aange
legd. Daarnaast genoot J.D. Zocher jr. een volledige, klassieke
architectenopleiding in Parijs. Na twee jaar Parijs vertrok de
jonge Zocher voor twee jaar naar Rome, waar hij
Het huidige Frederikspark te Haarlem is het oudste villapark in
deze stad, naar ontwerp van J.D. Zocher jr., in 1863 ontstaan.
Vanaf 1390 is er op deze plaats sprake van een groenvoorzie
ning met ... recreatieve bestemming. In 1809 ontstond hier een
park, naar ontwerp van J.D. Zocher sr., waarvoor J.D. Zocher
jr. het teken- en meetwerk verrichtte. In 1832 werd het park
heringericht, dit keer naar ontwerp
, maar ditmaal op
het stukje grond dat daarvoor bestemd was(43). Het bleek
echter dat Zocher enkele dagen tevoren met exact hetzelf
de verzoek was gekomen; ook hij wilde het stukje grond
tegenover de ... Jansweg aankopen 'om daarop eene villa te
bouwen'. Aan Zocher werd de voorkeur gegeven, niet al
leen omdat zijn aanvrage enkele dagen eerder gedateerd
was, maar ook om 'dat het wenselijker is dat op den
(plan van Zocher nr. 5)
... Voor deze villa werd op 5 augustus 1868 door Jb. van Ek jr.,
winkelier in de Grote Houtstraat, een aanvraag ingediend. Het
betrof het kavel nr. 5 op het plan van Zocher. Het ingediende
ontwerp werd
Zocher op de bolwerken
... geslechte
vestingmuren werden de plantsoenen van het Prinsen Bolwerk en het
Staten Bolwerk aangelegd naar een ontwerp van Jan David Zocher jr.,
'om zijn smaak in het aanleggen van lusthoven bekend
oldenburger-ebbers, c.s. De tuinarchitectuur van de
Zochers. Deel 2: inventarisatie van de werken van C.G.
Zocher (1796-1863) en L.P. Zocher (1820-1915).
In: Groen, nr. 4 (1991), p. 22 ... -27.
oldenburger-ebbers, c.s. De tuinarchitectuur van de Zo
chers. Deel 3: enige proeven van ontwerpanalyses van pro
jecten van J.D. Zocher sr. en jr., C.G. Zocher en L.P. Zo
cher, gezien in het licht van de
(plan van Zocher nr. 6)
... Op 14 december 1864 diende J. van Ek een bouwaanvrage in.
Het betrof de bouw van een villa op de plaats nr. 6 op het plan
van Zocher. Tevens vroeg hij 'preferentie' aan van de plaats
nr. 1 op het
.D. Zocher, of van diens zoon L.P.
Zocher. In dezelfde raadsvergadering werd ook besloten dat de
te bebouwen grond om niet, en die voor de tuinen tegen één
gulden per vierkante el zou worden afgestaan 28 ... (plan van Zocher nr. 7)
Zoowel de firma J. D. L. P. Zocher als de boom-
kweekerij Zocher Co. werden na den dood van
L. P. Zocher door Kerbert alleen voortgezet. Grooten-
deels beperkten zich de werkzaamheden op 't gebied ... De boomkweekerij der firma Zocher Co. was
gevestigd op Rozenhagen ten Noorden van den Klop
persingel en bleef in stand, totdat dit geheele perceel
voor bouwterrein werd bestemd. Behalve op het gebied
deze hofstede verkocht aan Lodewijk Napoleon, die het de
naam Paviljoen Welgelegen gaf. In het voorjaar van 1809
kreeg de tuinarchitect J.D. Zocher sr. de opdracht een ontwerp
te maken voor één groot ... .D. Zocher jr.
verrichtte het meet- en tekenwerk. Op 24 september 1809
werd een decreet uitgevaardigd om het speelveld de Baan van
de stad Haarlem over te nemen. Bij de aanleg van het park
werd niet gewacht
Voor nr. 5 van plan van Zocher (huidige nr. 1) werd in 1864
door J.H. Dyserinck een aanvrage ingediend 58). Op 8 maart
zond hij de tekeningen in. Deze zijn helaas niet gesigneerd,
maar 'in de stijl ... van Zocher'. Dyserinck verzocht het plantsoen
rondom de te bouwen villa zodanig te mogen laten wijzigen
dat de zonnestralen tot het nieuwe gebouw kunnen dooidiin-
gen bij gemis waarvan immers de
Het door J.D. Zocher jr. bepaalde kavel (plan van Zocher nr. 6)
werd gesplitst in twee te bebouwen kavels. Waarom in zo'n
vroeg stadium van het Plan Zocher is afgeweken kan, door het
ontbreken van
begraafplaatsen in geheel Nederland heeft Zocher mogen ontwer
pen en uitvoeren. Op de kwekerij Rozenhagen die voortdurend
werd uitgebreid en op de hoogte van de nieuwe eisen gehouden,
zette Zocher ... verscheidene familieleden en anderen aan het werk.
Waaronder dan onze Peter, die naar ik altijd gehoord heb, zo
iets als chef-kwekerij werd. Er is nog een catalogus van Zocher
uit die jaren bewaard.
door stadsarchitect J. Leijh op
gemaakt en ingediend. Dat viel niet in goede aarde bij L.P.
Zocher, die net als zijn vader, onmiddellijk opveerde als er
plannen rondom de Bolwerken of het Kenaupark in de ... maak
waren en zij daar niet bij betrokken werden. Alle besprekin
gen werden opgeschort tot een volgende vergadering waar
de heer Zocher bij aanwezig zou zijn. Dat gebeurde en hij
stelde voor met een
de ligging van de ten zuiden hiervan geprojecteerde straten
moest worden gewijzigd. In verband hiermee had Zocher nu
een 20 meter brede verbindingsweg tussen het Spaarne en de
Singel, geheel op zijn ... de
Kloppersingel kon Zocher zich zeer goed verenigen. Als bij
laatstgenoemde weg bovendien de rooilijn van de te bouwen
huizen, evenals dit bij de Schotersingel was geschied, enige
meters achteruit
in om tussen de nrs. 4 en 5 van Plan Zocher (de huidige nrs. 1
en 3-5)een tweede villa te mogen bouwen 6I). Twee maanden
later trok hij echter zijn verzoek weer in zonder opgaaf van
reden. In ... afwijking van het plan van J.D. Zocher jr. werd later
aan de zuidzijde van het park een extra plaats gecreëerd tussen
de nrs. 3 en 8 van plan Zocher. Daarvoor dienden twee gega
digden zich aan. In 1875 was
24 cent per regel, de dubbele 318,10 of 13 cent per
regel, de late tulpen 5.632,25 of 98 cent per regel,
waarvan de nieuwe firma J. D. Zocher Voorhelm
Schneevoogt voor 1.725,50 overnam. De later ge ... Zijn zoon Carl Gottfried stierfin 1878. Zijn com
pagnon J. D. Zocher was inmiddels opgevolgd door
J. J. Kerbert (zie diens levensbericht in Jaarboek 1931)
die onder de firma Zocher Co de
bij de
totstandkoming van het uitbreidingsplan voor de stad. Tijdens de
raadsbespreking in 1874 van het door stadsarchitect Van den Arend
en Zocher geproduceerde uitbreidingsplan werden alle verplichtin
september 1913 concretiseerde Zocher in een tweede
adres aan de gemeenteraad van 2 maart 1914 zijn bezwaren
tegen het bij dit college ingediende plan van bebouwing van
zijn terreinen en bood hij tevens een ... overbodig. Een zeer overwegend bezwaar achtte
Zocher verder de ontworpen brug over de Kloppersingel.
Indien deze brug op die plaats, tussen Reguliersstraat en
Jansweg, werd aangelegd, zou dat een totale
leerschool bij Zocher kwam hem daarbij goed van pas. Het moet
dan ook daar op Zaanen gezellig geweest zijn, en een aardig
gezinsleven. Er werd veel gemusiceerd en gezongen. En veel ge
lezen, want nu
Ontwerptekening van J.D. Zocher jr. 'Plan voor de aanleg van het Prinsen Bol
werk en de oever van de Kloppersingel', 1821 (Atlas Noord-Hollands Archief).
... Ik nodigde de Heren Burgemeesteren bij mij aan huis met de Heer
Zocher, om een wandeling langs de wallen te doen. Omstreeks half fe
bruari werd daartoe een dag bepaald en de wandeling bij zeer
Het gevolg van dit alles was, dat de Heer Zocher verzocht werd om
van het gedeelte lopende van het Friese hek tot aan de Kennemerpoort
een tekening te maken en daarbij te voegen een globale opgave ... der
kosten. Aan dit verzoek werd spoedig voldaan. De stukken werden bij
de Raad en bij de Staten ingezonden en ook daar goedgekeurd. De
Heer Zocher werd verzocht om met de uitvoering volgens de gemaakte
door een heuse projectontwikkelaar in 1868 het Kenau
park aangelegd, naar ontwerp van de Haarlemse tuinar
chitect J.D. Zocher, met daarin vrijstaande villa's van de
hand van architect G.W. Breuker ... (afb. 2). Ook op de door
Zocher ingerichte bolwerken ten noorden van het sta
tion werd een reeks vrijstaande villa's gebouwd.
gedeelte van het Bolwerk gestaag. Volgens de plannen van
J.D. Zocher jr. werd het gebied dat zich uitstrekt tussen de
Nieuwpoort en het Vrouwehek afgegraven en opnieuw be
plant De oude bomen werden ... gerooid en verkocht, waar
van de opbrengst 478,90 bedroeg(9). De nieuwe beplan
ting werd voor het merendeel door Zocher zelf geleverd, die
even ten noorden van het Bolwerk zijn kweektuinen had.
Voor de
onderwerp aangetrokken gevoelde spreekt haast van
zelf, omdat Johan David Zocher Jr. haar grootvader was.
Bovendien was het ongeveer 100 jaar geleden dat
Johan David Zocher Jr. zijn werk even buiten de
f
8 of 10 villa's tot stand konden komen, hetwelk vooral dooi
de arbeidende klasse met erkentelijkheid zou worden ge
zien 27). Het was J.D. Zocher jr. duidelijk te doen om handha
ven van het parkachtige ... .
Het plan van J.D. Zocher jr. geeft een heel ander beeld te zien
dan dat van Van den Arend. Het meest opvallende element is
het ovaalvormige centrale veld (het eigenlijke weiland, de
Koekamp). Daaromheen
vermeld werd dat Zocher dit gratis leverde, is er bij het
tweede ontwerp geen sprake van wat voor vorm van hono
rering dan ook. In 1823 werd echter besloten 'om aan den
Heer Architect J.D. Zocher, eene ... Zocher te kennen gaf: 'dat hij met dankba
re erkentenis het aan hem toegedagt geschenk van 400,-
aanneemt, als een strelend blijk van goedkeuring voor den
Aanleg der Bolwerken dezer Stad'(20).
tuinarchitect J.D. Zocher jr. Vooral
de laatste kan bij de beslissing een belangrijke rol gespeeld
hebben De kweektuinen van de familie Zocher lagen lanqs
de noordzijde van de huidige Kloppersingel, dus vlak ... naast
het toekomstige afzetgebied en ten slotte was het Zocher
die aanbood om gratis de plannen te ontwerpen. Direct
persoonlijk belang dus.
zich in de Nieuwe Stad bij het
binnenkomen der Nieuwe-Poort maar al te zeer voordeden,
te doen wegvallen'(36). Zocher had hier in 1839 nog eens de
aandacht op gevestigd door een plan en tekening voor een ... voorstel van Zocher werd aangenomen en
er werd besloten dat de aanleg in drie fasen tot stand zou
komen(38). Het eerste gedeelte van deze verfraaiingsplan
nen, waar een bedrag van 14.000,- mee gemoeid was en
: door de heer A. van der Willi
gen en architect J.D. Zocher jr. werden de burgemeesteren
van de stad uitgenodigd een wandeling te maken over het
Bolwerk en 'bij deze gelegenheid werd bevonden, dat het ...
Plan van deze twee heeren, om daarvan eene publieke
Wandeling te maken, inderdaad zeer fraaij was en heerlijke
gezigten opleverde', waarop Zocher direct aanbood om
kosteloos plannen, tekeningen en een
verhuisde Peter naar
Haarlem en gaat hij met zijn gezin inwonen bij de familie Zocher,
Buiten-de-Nieuwpoort no. 9. Het huis, aan wat nu het Frans
Halsplein heet, staat er nog. Daar woonde Johan-David Zocher ... Zojuist zagen we, dat zijn leeftijdgenoot Frans van Velsen geen
zin had in het Franse leger en overstak naar Engeland. Maar
Zocher legde het anders aan. Met zijn bouwkundige opleiding
gewapend, deed
genomen. Uitbreidingen vonden plaats in 1887 (L.P. Zocher) en 1916 (L.A.
... Springer). Het ontwerp voor het oudste gedeelte is van J.D. Zocher jr. en
dateert uit 1828. Kenmerkende elementen zijn grillige waterpartijen, slin
gerpaden en niveauverschillen. Tot de uitbreiding
inrichting van het omringende terrein
werd het ontwerp geleverd door de Firma J.D. Zocher en L.P.
Zocher. L.P. Zocher was er nauw bij betrokken en onderhield
persoonlijk alle contacten. De eerst ingediende
Ondertussen vorderde de bouw van het Brongebouw en werd
door de Firma Zocher een inrichtingsplan voor de voormalige
Koekamp geleverd. Nog altijd lag er de kwestie rond de
veranda's aan de zuidgevel ... het
hoogste gewicht en een werkelijke behoefte92). Bovendien be
gon de tijd te dringen. De toelichting op het inrichtingsplan
van de Firma Zocher geeft een goed beeld van de plannen. Zo
geeft Zocher te
, terwijl J.D. Zocher de
totale groeninpassing verzorgde. In het hart van het
centraal gelegen plantsoen was een muziektempel ont
worpen, maardie is er voorzover bekend niet gekomen.
De herstelwerkzaamheden
eerder opgestelde plannen van Zocher. Het op dezelfde dag inge
stuurde rekest van C.J.G. de Booij was dat wel en werd daarom
direct goedgekeurd.6'
gezet op het bos;
Zocher met een uitvoerig reorganisatieplan (1827) en
Springer, die er volgens critici meer een park van heeft
gemaakt (1902). Aanleiding tot de hedendaagse belang
stelling is de
bewuste villa,
onderdeel van het villaparkplan van Zocher, achtte ze ontoelaatbaar.
Voordat hierover verder werd gepraat, besloot de provincie om kantoor
ruimte te gaan huren in het zojuist gereedgekomen
vijftig jaar eerder een park met waterpartij en eilandje in landschapsstijl
aangelegd door J.D. Zocher jr. Dit park sloot aan bij dat van Adriaan van
der Hoop van het aangrenzende Spaarnberg. Naar
Zocher tot de thans nog bestaande bekoorlijke park- en
tuin
architect J.D. Zocher om de bolwerken aan de noordkant van de stad om
te vormen tot een stadspark.4' Het plan om hier een villapark te bouwen
voor welgestelde Amsterdammers mislukte door gebrek aan
Vooral in de tijd tussen 1820 en 1840 zijn veel vestingwer
ken geslecht en veranderd in parken. We noemen de
bolwerken van Haarlem en Utrecht, die beide door
J.D. Zocher in fraaie landschappelijke ... uitbreiden. Daarvan is
echter in de meeste gevallen nauwelijks sprake. Welis
waar maakte Zocher een vrij groots opgezet plan voor
de uitbreiding van Utrecht, maar tot uitvoering kwam
dit niet 2
Voor de noodzakelijke ontspanning konden de bezoekers terecht in het
park. De Firma Zocher had een tuin ontworpen achter het Brongebouw,
die speciaal hiervoor was aangelegd. De inrichting van de tuin ... betreden. Zocher
noemde het hek niet in zijn beschrijving van het ontwerp van de tuin.
Wel zien we dit hek terug op de afbeelding met de drinkhal. Hierop is ook
te zien dat de Drinkhal buiten het terrein was
L.P. Zocher, die nog steeds eigenaar van de gronden was. '7)
Zocher kon zich met de indeling van de gronden als bouw
terrein niet geheel verenigen en was daarom zo vrij een an
der ontwerp in te
werken van
J.D. Zocher sr. (1763-1817) en J.D. Zocher jr. (1791-
1870)
Niet uitgevoerde ontwerpen Voor plaats nr. 9 op het plan van Zocher (op de rand van het
... centrale perk) is nooit belangstelling getoond, althans er is
nooit een verzoek voor het bouwen van een villa op die plaats
ingediend. Hetzelfde geldt voor nr. 2 van het plan van Zocher
(langs de